|
Đồng thuận giữa chính sách và doanh nghiệp
Bước sang năm 2009, mặc dù nền kinh tế còn nhiều khó khăn nhưng Việt Nam vẫn là một số ít nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng dương, lãi suất được điều hành linh hoạt phù hợp với cung - cầu thị trường.
Điều hành quyết liệt
Năm 2007 chứng kiến mức độ tăng trưởng tín dụng cao kỷ lục, lên tới trên 37%, trong khi tăng trưởng GDP chỉ ở mức 8%, thể hiện sự tăng trưởng nóng của nền kinh tế. Cung tiền nhiều quá mức cần thiết gây lạm phát trong 6 tháng đầu năm 2008 cũng ở mức cao nhất trong 10 năm gần đây, tới 18,44%. Chính vì vậy, NHNN Việt Nam đã sử dụng đồng thời cả 3 công cụ là lãi suất, dự trữ bắt buộc và thị trường mở nhằm hạn chế cung tiền, đồng thời ban hành các quy định siết chặt vốn đối với thị trường chứng khoán (TTCK) và bất động sản (BĐS). Lãi suất tăng mạnh, dự trữ bắt buộc tăng lên, đẩy các hoạt động cho vay co cụm lại; thị trường BĐS, chứng khoán từ sốt nóng rơi vào trạng thái nguội lạnh. NHNN đã thành công trong việc kiềm chế lạm phát, ổn định tỷ giá, hạ nhiệt thị trường BĐS và TTCK.
Từ tháng 9/2008 đến tháng 12/2008 giai đoạn bắt đầu có sự nới lỏng tiền tệ nhằm chống lại dấu hiệu suy giảm kinh tế khi nguy cơ lạm phát đã giảm bớt. NHNN tiếp tục sử dụng công cụ lãi suất, thị trường mở, chính sách tỷ giá linh hoạt để vừa đối phó với lạm phát vừa chống lại các dấu hiệu suy giảm kinh tế. Trong giai đoạn này, lãi suất cơ bản giảm từ mức cao kỷ lục 14%/năm còn 10%/năm vào đầu tháng 12/2008.
Từ đầu năm 2009 đến nay là giai đoạn chính sách tiền tệ được nói lỏng mạnh và kích cầu được thực hiện nhằm ngăn chặn nguy cơ suy giảm kinh tế. Giai đoạn này, các dấu hiệu về suy giảm kinh tế đã rõ nét, nguy cơ lạm phát giảm hẳn. NHNN mạnh dạn giảm mạnh lãi suất cơ bản từ 10% xuống 8,5% vào ngày 22/12/2008 (mức giảm lớn nhất từ trước đến nay) và tiếp tục giảm xuống 7% vào đầu năm 2009. Mức lãi suất cơ bản này được giữ ổn định cho đến nay.
Trong giai đoạn này, NHNN tiếp tục sử dụng công cụ thị trường mở để bơm vốn ra thị trường, đồng thời hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc nhằm tăng cung tiền. Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2009, tăng trưởng tín dụng đạt khoảng 19%, chứng tỏ sự nới lỏng của chính sách tiền tệ đã có tác dụng tích cực lên nền kinh tế, tăng trưởng GDP quý II đã đạt 4,9%.
Đồng thuận, cùng vào trận
NHNN đã thành công trong việc sử dụng kết hợp với các biện pháp khác để hóa giải tình thế ngặt nghèo trong bối cảnh kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn, kinh tế thế giới khủng hoảng. Thông qua việc này, các chính sách tiền tệ hợp lý đã được ban hành, trong đó lấy mục tiêu cao nhất là ổn định thị trường tiền tệ, kiềm chế lạm phát, lấy phát triển kinh tế làm trọng tâm.
Nền kinh tế đã dần đi vào ổn định, tuy nhiên mục tiêu ổn định và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế là xuyên suốt. Vì vậy, thời điểm này cần tiếp tục thực hiện chính sách lãi suất cơ bản, coi đây là mức lãi suất tham chiếu tin cậy cho thị trường. Muốn vậy lãi suất cơ bản phải đóng vai trò kiên trì thực hiện định hướng điều hành kinh tế vĩ mô và bám sát diễn biến thị trường, phản ánh được cung cầu vốn thực tế. Một vấn đề nóng đang phát sinh: tỷ giá hối đoái. Do vậy tỷ giá cần được điều hành linh hoạt theo thị trường, nhưng cũng cần hết sức thận trọng để đảm bảo đưa ra được tín hiệu đúng với thị trường, bởi tỷ giá có quan hệ mật thiết với các yếu tố quan trọng của nền kinh tế gồm xuất nhập khẩu, đầu tư... Quan trọng là NHNN đưa ra được những tín hiệu chính sách rõ ràng, tránh tình trạng "tâm lý đẩy" dẫn tới đầu cơ, thiệt hại cho cả doanh nghiệp lẫn nền kinh tế. Việc triển khai chính sách tỷ giá linh hoạt rất cần được sự hỗ trợ của các biện pháp khác như hoán đổi ngoại tệ trong thời kỳ dư thừa hoặc thiếu hụt, hoạt động bán mua ngoại tệ mang tính điều tiết giữa NHNN và NHTM, định kỳ công bố dự trữ ngoại tệ quốc gia...
Xây dựng nghiệp vụ thị trường mở
Để ổn định thị trường tiền tệ, cần triển khai nghiệp vụ thị trường mở theo tín hiệu thị trường với định hướng đảm bảo đáp ứng nhu cầu thanh khoản cho các tổ chức tín dụng và an toàn cho hệ thống ngân hàng. Đề nghị NHNN điều hành linh hoạt nghiệp vụ thị trường mở để ổn định lãi suất phù hợp và điều tiết vốn khả dụng của các tổ chức tín dụng ở mức hợp lý. Mặc dù thị trường mở được thực hiện theo nguyên tắc tự nguyện, tức những người kinh doanh chứng khoán không bị bắt buộc mua hoặc bán theo một giá ấn định, nhưng NHNN có thể thực hiện được yêu cầu của mình bằng việc điều chỉnh giá sao cho trở nên hấp dẫn đối tác. Ngoài ra, NHNN cũng nên khuyến khích sự tham gia của các tổ chức tín dụng khác ngoài các NHTM. Hiện nay các thành viên tham gia thị trường mở chủ yếu mới chỉ là các NHTM, thiếu sự hưởng ứng của các loại hình tổ chức tín dụng khác.
Các công cụ tài chính được phép giao dịch trên nghiệp vụ thị trường mở bao gồm các loại giấy tờ có giá phát hành bằng đồng Việt Nam như: tín phiếu NHNN, trái phiếu chính phủ (tín phiếu kho bạc, trái phiếu kho bạc, trái phiếu công trình trung ương, trái phiếu đầu tư do Quỹ Hỗ trợ phát hành công trái) và trái phiếu chính quyền địa phương do UBND TP.HCM và TP Hà Nội phát hành. NHNN cho phép mở rộng thêm các đối tượng giấy tờ có giá được phép sử dụng trên thị trường mở bao gồm cả trái phiếu chính phủ bằng ngoại tệ, chứng chỉ tiền gửi, hợp đồng mua lại trái phiếu chính phủ, trái phiếu do chính phủ bảo lãnh.
Kỳ hạn phổ biến trên thị trường mở là 7 ngày, mặc dù NHNN đã bổ sung các kỳ hạn dài hơn như 28 ngày, 56 ngày, 84 ngày, 112 ngày, 140 ngày, 182 ngày (6 tháng), 273 ngày (9 tháng) và 364 ngày (12 tháng). Tuy nhiên, đa phần các kỳ hạn giao địch chủ yếu phổ biến từ 6 tháng trở lại. Vì vậy NHNN cần tiếp tục đa dạng các giao dịch khác nhau trong một phiên giao dịch để các NHTM có điều kiện lựa chọn tham gia mặt thầu phù hợp với nhu cầu điều tiết vốn khả dụng của mình.
Chính sách tiền tệ có liên quan mật thiết đến mọi tầng lớp nhân dân. Vì vậy, để góp phần ổn định thị trường, cần xây dựng, thực hiện kênh thông tin đúng, kịp thời, rõ rang, minh bạch và không ngại công khai hóa. Điều này nhằm tạo ra sự tin tưởng, yên tâm vào các chính sách tiền tệ. NHNN nên tiếp tục tham khảo và lấy ý kiến từ doanh nghiệp, người dân trong việc ban hành và triển khai các công cụ chính sách tiền tệ. Việc này không những giúp giải quyết đúng các vấn đề mà còn giúp giải quyết một cách hiệu quả, tạo sự đồng thuận cao và tránh được khoảng trống giữa chính sách và thực tiễn./
TS. Nguyễn Đức Hưởng
Tổ Quốc
|
