|
Lợi ích nhóm: giải quyết cách nào?
Thay vì phân loại các nhóm người rồi dùng nhóm này để chống lại một nhóm khác, dẫn đến xung đột trong xã hội mà không giải quyết được vấn đề, cần đặt câu hỏi: lợi ích nhóm là gì để thấy rõ được bản chất của nhóm lợi ích và có hướng giải quyết khả thi hơn.
Lợi ích nhóm là gì?
Những hành động vì lợi ích nhóm là sự thỏa hiệp, lờ đi những yếu kém, vi phạm, trì trệ, bất cập để nhóm có thể tiếp tục tồn tại và hưởng lợi ích từ những điều đó. Các hành động vì lợi ích nhóm rất bất hợp lý đối với người dân và những người thừa hành hoàn toàn có thể nhìn thấy rõ sự bất hợp lý đó nhưng họ luôn giữ im lặng. Có thể do sợ bị lãnh đạo trù dập, có thể vì chút lợi ích có được từ sự bất hợp lý đó, và cũng có thể do văn hóa của chúng ta là không nói những điều xấu trong nội bộ ra bên ngoài.
Vụ việc gian dối nhân bản xét nghiệm ở Bệnh viện Hoài Đức kéo dài từ rất lâu trước khi được công luận biết tới mặc dù trong nội bộ đương nhiên biết rõ, là một ví dụ. Người tố cáo vụ việc còn bị chính những đồng nghiệp tẩy chay vì đã “phản bội” đội ngũ của mình. Các bệnh viện luôn biết những “mánh” tăng thu nhập trong nội bộ như bắt người dân làm đủ loại xét nghiệm dù có thể chỉ cần một loại, hay bắt người dân mỗi lần đến khám lại mua một sổ khám bệnh mặc dù biết nên dùng cách theo dõi trên máy tính,... nhưng không bao giờ họ nói ra hoặc tìm cách thay đổi. Ai cũng có thể nhìn thấy những bất cập, sai trái trong ngành, đơn vị của mình nhưng hiếm khi “vạch áo cho người xem lưng”, trừ khi có nguy cơ bị hay đã bị thải loại hoặc đã về hưu.
Nhóm lợi ích có thể gồm nhiều thành viên làm việc ở các ngành, đơn vị khác nhau, do đó lợi ích nhóm có thể được che chắn, tác động từ khâu xây dựng chính sách, luật pháp hoặc được che giấu trong quá trình thanh kiểm tra, thậm chí ngay cả trong khâu xử lý, xử án, thi hành án.
Giải quyết vấn đề lợi ích nhóm
Tại sao giá sữa, giá thuốc đến người dân cứ cao gấp nhiều lần giá nhập như vậy? Tại sao hàng chục năm qua người ta cứ lấy những khoản tiền lớn của Nhà nước để đền bù giải tỏa khi mở đường trong thành phố để một số người được ra mặt tiền tự nhiên hưởng lợi? Tại sao cái ga Hà Nội cứ chiếm bao nhiêu héc ta đất vàng giữa trung tâm Hà Nội, hoàn toàn không hiệu quả về mặt kinh tế và gây ra bao nhiêu ùn tắc giao thông mà không chịu chuyển ra hai ga ở hai đầu thành phố? Rất nhiều những điều bất hợp lý tương tự như vậy tại các ngành vẫn luôn tồn tại dai dẳng mặc dù các nhóm lợi ích liên quan từ lâu đã biết rất rõ lý do tại sao và nếu làm đúng thì nên như thế nào. Đó chính là một vài biểu hiện về mức độ gây thiệt hại cho xã hội của lợi ích nhóm. Thiệt hại lớn bằng tiền và thời gian. Thậm chí bằng sinh mạng của người dân.
Nguyên nhân sâu xa là thói quen chấp nhận thỏa hiệp, sống chung với những yếu kém, bất cập hoặc sai trái mà hệ quả là đa số dân chúng và xã hội chịu thiệt hại, còn người hưởng lợi lớn nhất chỉ là một số ít. Đây chính là lực cản chủ yếu hiện nay đang làm xã hội trì trệ và tụt hậu. Thói quen nêu trên xuất phát từ văn hóa đề cao sự đồng thuận, dị ứng với phản biện. Chúng ta thường rất dị ứng với những lời nói phản biện của con trẻ, của cấp dưới... nên đã tạo ra những thế hệ luôn sẵn sàng chấp nhận những cái sai, cái bất cập để được yên thân, lâu dần trở thành một thứ “văn hóa” dựa vào cái sai của nhau để sống.
Cần xây dựng một văn hóa đề cao sự phản biện, giáo dục tư duy phản biện và phương pháp tranh luận đúng đắn, có văn hóa cho lớp trẻ. Cần đề cao những người có tư duy độc đáo, có nhiều ý kiến phản biện xác đáng.
Bên cạnh giải pháp lâu dài này, khâu đột phá là tuyển chọn những người lãnh đạo, người đứng đầu các tổ chức, các đơn vị có thực tài. Việc tuyển chọn cần minh bạch với những yêu cầu tranh cử công khai giữa các ứng viên. Nếu những người được chọn là những người có chương trình tranh cử một cách thuyết phục, thể hiện được mạnh mẽ khả năng chỉ ra và giải quyết những bất hợp lý lớn đang tồn tại dai dẳng trong ngành, lĩnh vực mình phụ trách thì cùng với sức ép của phản biện xã hội ngày càng lớn, sự minh bạch và thượng tôn pháp luật sẽ dần được thực thi, sự dân chủ trong xã hội được xây dựng và vấn đề lợi ích nhóm sẽ được đẩy lui.
Thời Gian
tbktsg
|
