|
TTCK: Hiệu ứng tâm lý bầy đàn và năng lực giám sát, xử lý tình huống
Tâm lý bầy đàn là một nét chung trên các thị trường mới nổi. Thị trường vàng, ngoại tệ, bất động sản, chứng khoán... của Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ. Diễn biến trên thị trường tài chính - tiền tệ nói chung, TTCK nói riêng tuần giao dịch 20-24/8 là một ví dụ điển hình.
Hiệu ứng tâm lý bầy đàn trên TTCK thường diễn biến và khuếch đại nhanh do có sự “hỗ trợ đắc lực” của công nghệ cao, cần hành động can thiệp tức thời từ các cơ quan quản lý.
|
Phục hồi từ cuối tháng 7 - đầu tháng 8 và có vẻ đang diễn biến thuận lợi, thị trường đã đột ngột đảo chiều, biểu đồ của VN-Index vẽ một vạch lao dốc thẳng đứng. Về phương diện phân tích kỹ thuật, “phòng tuyến” đặc biệt nhạy cảm vùng 380 điểm của VN-Index đã chặn đứng được cơn hoảng loạn. Mặc dù đợt hoảng loạn không kéo dài, nhưng với cường độ bị khuếch đại lên đến cực điểm, tâm lý NĐT bị bao trùm một cảm giác thật nặng nề “3 ngày như thể 20 năm”! Qua 3 phiên giao dịch từ ngày 21 đến 23, vốn hóa thị trường “bốc hơi” hơn 5 tỷ USD. Tuần biến động, có lẽ “gây sốc” nhất kể từ khi TTCKVN đi vào hoạt động đến nay, cho thấy thực tế đòi hỏi cần nâng cấp năng lực giám sát và xử lý các tình huống thị trường.
Hiện nay, NĐT thường có thói quen luân chuyển vốn qua lại giữa các kênh khác nhau như vàng, ngoại tệ, BĐS, tiết kiệm....Ngay cả những NĐT chỉ giao dịch trên một thị trường nào đó cũng thường tham khảo diễn biến trên TTCK như một kênh thông tin. Vì vậy, TTCK đã có sự liên thông và gắn kết với các phân hệ khác của hệ thống tài chính – tiền tệ.
Ngoài ra, xét trên một góc độ nào đó, TTCKVN thực sự đã “hòa nhập” khá sâu rộng vào hoạt động kinh tế - xã hội (xu hướng “xã hội hóa chứng khoán” có lẽ sẽ tiếp diễn với tốc độ nhanh hơn trong bối cảnh tái cấu trúc hệ thống tài chính – ngân hàng theo hướng thúc đẩy và phát triển bền vững TTCK trở thành kênh dẫn vốn trung – dài hạn chủ đạo của nền kinh tế). Điều này được biểu hiện qua các chỉ tiêu: Quy mô vốn hóa thị trường hiện nay đạt khoảng 800 ngàn tỷ đồng - gần 30% GDP (Chiến lược phát triển TTCK 2011-2020 đặt mục tiêu vốn hóa đạt 70-100% GDP vào năm 2020); Hầu hết các ngành kinh tế đều có doanh nghiệp niêm yết trên hai sàn chính thức và UPCoM, trong số đó nhiều doanh nghiệp nằm trong top 10 của ngành. Những biến động trong hoạt động sản xuất và kinh doanh của các doanh nghiệp Top 10 thường sẽ có tác động không nhỏ tới toàn ngành cả trên phương diện chuyên môn cũng như xã hội (đặc biệt ngành tài chính - ngân hàng góp mặt gần như đầy đủ các doanh nghiệp hàng đầu); Số lượng tài khoản đạt 1.2 triệu, trong đó 98% là tài khoản NĐT cá nhân (mỗi NĐT cá nhân, dù chuyên tâm vào giao dịch chứng khoán hay chỉ xem đó là nghề “tay trái”, thường là một lao động chính của hộ gia đình)...
Vì tính liên thông và gắn kết cao giữa các thị trường, sự “hòa nhập” sâu rộng vào các hoạt động kinh tế - xã hội của TTCK, diễn biến trên các thị trường vàng, ngoại tệ, BĐS...và các vấn đề kinh tế - xã hội sớm muộn cũng sẽ tác động tới và được phản ảnh vào diễn biến trên TTCK - “Phong vũ biểu” của nền kinh tế. Ngược lại, mọi diễn biến bất thường trên TTCK đều có thể tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn và ổn định hệ thống. Hơn nữa, những tình huống diễn biến trên TTCK sẽ ngày càng trở nên phức tạp.
Trong bối cảnh TTCK hiện chưa đạt hiệu quả yếu và chịu tác động lớn bởi hiệu ứng tâm lý bầy đàn, tái cấu trúc TTCK không thể xem nhẹ việc nâng cấp năng lực giám sát và xử lý các tình huống thị trường (cả trên phương diện thể chế, nhân sự, trang thiết bị và phần mềm kỹ thuật....).
Quan sát và phân tích diễn biến tuần giao dịch 20-24/8, đặc biệt là phiên giao dịch ngày 21, cho thấy cần chú trọng hơn nữa công tác giám sát giao dịch và diễn biến hàng ngày của thị trường. Việc này không chỉ nhằm ngăn ngừa, phát hiện các giao dịch và hành vi vi phạm pháp luật về giao dịch chứng khoán, bao gồm hành vi gian lận, lừa đảo, giao dịch nội gián, giao dịch thao túng thị trường mà còn nhằm phát hiện và chặn đứng ngay từ trong trứng nước hiệu ứng tâm lý bầy đàn trên phạm vi toàn thị trường trong những tình huống đặc biệt, tránh nguy cơ đổ vỡ kiểu domino.
Diễn biến thị trường nên được phân cấp thành những cấp độ khác nhau. Mỗi cấp độ được cụ thể hóa thành hệ thống chỉ tiêu giám sát, trên cơ sở đó có thể lượng hóa các dấu hiệu và nhận biết sự bất thường trong hoạt động giao dịch chứng khoán.
Mỗi loại tình huống bất thường được xử lý theo quy trình và thủ tục nhất định. Tình huống ở cấp độ đặc biệt nghiêm trọng (đe dọa tới sự an toàn và ổn định hệ thống tài chính - tiền tệ, nền kinh tế và xã hội) cần một cơ chế xử lý đặc biệt đảm bảo có sự phối hợp hành động giữa các cấp có thẩm quyền từ NHNN, UBGSTCQG, Bộ Tài Chính và UBCKNN... Thậm chí có thể cần tới sự chỉ đạo và quyết định từ cấp lãnh đạo cao nhất bởi lẽ có những tình huống mà chỉ ở cấp lãnh đạo cao nhất mới có đầy đủ thông tin, thẩm quyền quyết định.
Hiệu ứng tâm lý bầy đàn trên TTCK thường diễn biến và khuếch đại nhanh do có sự “hỗ trợ đắc lực” của công nghệ cao, cần hành động can thiệp tức thời từ các cơ quan quản lý. Để tránh rơi vào tình thế bị thụ động, UBCKNN nên được trao thêm quyền và trách nhiệm trong việc quản lý, điều hành, giám sát và xử lý các tình huống thị trường.
Phạm Tường Phán (Vietstock)
FFN
|
