Thị trường phát điện: Khuyến khích cạnh tranh

Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng khẳng định: việc xây dựng và hình thành phát triển thị trường điện cạnh tranh sẽ giúp thị trường điện phát triển bền vững và thu hút đầu tư, đồng thời khuyến khích cạnh tranh trong khâu phát điện, bảo đảm tính công khai, minh bạch của thị trường. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, giá điện trong thời gian tới sẽ có chiều hướng... đi lên.

Hình thành và phát triển thị trường điện cạnh tranh là chiến lược phát triển dài hạn của ngành điện VN đã được quy định trong Luật Điện lực năm 2004 và được cụ thể hóa trong Quyết định 26/2006/QĐ-TTg ngày 26/1/2006 của Thủ tướng Chính phủ về lộ trình, các điều kiện hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện lực tại VN.

Các khách hàng tiêu thụ điện sẽ có cơ hội được lựa chọn nhà cung ứng điện, cũng như được hưởng các lợi ích khác từ thị trường điện cạnh tranh

Bước ngoặt quan trọng

Theo ông Đặng Huy Cường - Cục trưởng Cục điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh là bước đầu tiên trong lộ trình phát triển thị trường điện tại VN, hướng tới mục tiêu đưa cạnh tranh vào khâu phát điện, tạo động lực cho các nhà máy điện nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, đảm bảo sự minh bạch, công bằng trong hoạt động vận hành và định giá của khâu phát điện, đồng thời tạo tín hiệu thu hút đầu tư phát triển các nguồn điện mới từ mọi thành phần kinh tế trong và ngoài nước. Việc chuyển đổi từ cơ chế hiện tại sang thị trường phát điện cạnh tranh cũng phải đáp ứng một loạt điều kiện tiên quyết, trong đó ưu tiên hàng đầu là phải đảm bảo cung ứng điện liên tục, chất lượng với mức giá hợp lý cho khách hàng sử dụng điện. Theo ông Cường, thị trường phát điện cạnh tranh sẽ vận hành theo mô hình thị trường điện tập trung, chào giá theo chi phí (CBP) để đảm bảo các mục tiêu ổn định cung ứng điện, ổn định giá điện, tăng tính công khai minh bạch trong vận hành các khâu của ngành điện, tạo cơ chế để thu hút đầu tư vào nguồn điện...

Việc đưa thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm vào vận hành là bước phát triển quan trọng của ngành điện VN, đánh dấu bước chuyển đổi ban đầu từ cơ chế hiện tại sang cơ chế vận hành theo thị trường. Thành công của thị trường thí điểm là điều kiện cần thiết để chuyển sang vận hành thị trường phát điện cạnh tranh hoàn chỉnh và tạo tiền đề cho việc phát triển lên thị trường bán buôn cạnh tranh và thị trường bán lẻ cạnh tranh theo đúng lộ trình đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Về lâu dài, khi thị trường điện phát triển lên các cấp độ cao hơn, các khách hàng tiêu thụ điện sẽ có cơ hội được lựa chọn nhà cung ứng điện, cũng như được hưởng các lợi ích khác từ thị trường điện cạnh tranh.

Mục tiêu cuối cùng của thị trường phát điện cạnh tranh là góp phần đảm bảo cho khách hàng được sử dụng điện với chất lượng cao nhất và giá cả phù hợp nhất. Hiện nay, trong giai đoạn thí điểm, giá điện vẫn do nhà nước quản lý nên dù giá cả giao dịch giữa các cơ sở phát điện với Công ty mua bán điện như thế nào đi nữa thì người tiêu dùng vẫn chỉ phải trả tiền điện theo biểu giá nhà nước quy định.

Thị trường công khai, minh bạch

Trong thị trường phát điện cạnh tranh, các đơn vị phát điện sẽ được quyền chủ động chào bán điện trên thị trường, việc điều độ các nhà máy điện hoàn toàn căn cứ theo bản chào giá của nhà máy theo nguyên tắc huy động các mức công suất của các nhà máy có giá chào từ thấp đến cao đến khi đáp ứng đủ nhu cầu tiêu thụ điện của cả hệ thống. Thanh toán tiền mua điện cho các nhà máy điện sẽ thực hiện theo hai cơ chế: 95% sản lượng điện năng được thanh toán theo hợp đồng mua bán điện giữa các nhà máy điện với Cty mua bán điện, 5% sản lượng còn lại sẽ thanh toán theo giá thị trường từng giờ. Tỉ lệ sản lượng điện năng thanh toán theo hợp đồng được xem xét, điều chỉnh hàng năm trên cơ sở đánh giá hiệu quả vận hành của thị trường và nâng cao tính cạnh tranh trên thị trường điện.

Giá thị trường được xác định theo các bản chào giá của các đơn vị phát điện, đưa ra tín hiệu phản ánh đúng cân bằng "cung - cầu" của hệ thống điện trong từng thời điểm trong ngày, trong mùa. Mức giá thị trường được áp dụng trong thị trường giao ngay của khâu phát điện, còn biểu giá bán lẻ điện cho các khách hàng vẫn tiếp tục do Nhà nước quản lý nhằm đảm bảo các mục tiêu kinh tế cũng như an sinh xã hội. Kết quả vận hành thị trường thí điểm sẽ là cơ sở để điều chỉnh, bổ sung hệ thống văn bản pháp lý, hệ thống hạ tầng kỹ thuật để chuyển sang, vận hành thị trường phát điện cạnh tranh hoàn chỉnh. Đây là bước đi cần thiết, nhằm giảm thiểu xuống mức thấp nhất các rủi ro có thể phát sinh khi chuyển đổi từ cơ chế hiện tại sang vận hành theo thị trường.

Thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm dự kiến sẽ được thực hiện theo ba giai đoạn. Giai đoạn 1 (chào giá, xếp lịch và tính toán thanh toán được thực hiện theo đúng các quy định vận hành thị trường phát điện cạnh tranh nhưng việc vận hành điều độ và thanh toán thực tế được áp dụng như hiện tại) bắt đầu vận hành từ ngày 1/7, các giai đoạn sau sẽ được Bộ Công thương cân nhắc quyết định trên cơ sở kết quả thực hiện của giai đoạn 1.

Khi bắt đầu thực hiện vận hành thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm, trong tổng số 73 nhà máy điện có công suất đặt lớn hơn 30 MW, sẽ có 48 nhà máy điện trực tiếp chào giá trên thị trường (dự kiến đến cuối năm 2011 sẽ có 55 nhà máy điện trực tiếp chào giá trên thị trường). Tổng công suất đặt của các nhà máy trực tiếp chào giá trên thị trường chiếm khoảng 61% công suất đặt toàn hệ thống điện. Các nhà máy BOT (Phú Mỹ 3 và Phú Mỹ 2.2) sẽ do Cty mua bán điện chào giá thay để đảm bảo bảo lãnh Chính phủ và trách nhiệm thanh toán. Các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu (Sơn La, Hòa Bình, Ialy...) không tham gia chào giá trên thị trường và được vận hành trên cơ sở phối hợp giữa chức năng phát điện với các nhiệm vụ xã hội như chống lũ, tưới tiêu...

Về mặt cơ cấu tổ chức, việc vận hành thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm sẽ không ảnh hưởng đến cơ chế quản lý, điều hành các nhà máy điện hiện nay. Nhà nước tiếp tục nắm giữ các nhà máy điện lớn, có ý nghĩa quan trọng về kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng. Các nhà máy điện còn lại thuộc sở hữu của Tập đoàn Điện lực VN được tổ chức lại thành các TCty phát điện độc lập nhằm tăng quyền chủ động, nâng cao khả năng cạnh tranh của các đơn vị này khi tham gia thị trường, đồng thời đảm bảo tính công bằng, minh bạch trên thị trường phát điện cạnh tranh. Trước mắt, các TCty phát điện này sẽ tiếp tục trực thuộc EVN.

Hoàng Oanh

Diễn đàn Doanh nghiệp

>   Đến 15/06, xuất khẩu thủy sản đạt 2,336 tỷ USD (09/07/2011)

>   Bộ Tài chính yêu cầu giữ nguyên giá bán lẻ xăng dầu (08/07/2011)

>   Việt Nam hình thành ngành công nghiệp khí vững mạnh (08/07/2011)

>   Doanh nghiệp kiến nghị siết xe tải, bus nhập khẩu (08/07/2011)

>   Giãn thuế, doanh nghiệp có “dễ thở” hơn? (08/07/2011)

>   Xuất khẩu điều lo vỡ hợp đồng (08/07/2011)

>   Tìm lời giải cho bài toán "thừa điện vẫn phải đi mua" (08/07/2011)

>   Tập đoàn bán lẻ E-Mart vào Việt Nam (08/07/2011)

>   Bàn thêm về dự thảo giám sát tài chính doanh nghiệp nhà nước (08/07/2011)

>   Cạnh tranh nguyên liệu: Doanh nghiệp “nội” yếu thế (08/07/2011)