|
Để tiếp cận có hiệu quả các nguồn lực tài chính
Viết một bản kế hoạch kinh doanh không phải là vẽ một bức tranh tuyệt đẹp hay nói rằng: “Ồ, tôi có một ý tưởng độc nhất vô nhị, thế giới này chưa ai biết hết!”. Điều quan trọng nhất mà nhà đầu tư quan tâm là cách thức biến ý tưởng đó thành tiền…
Trong mọi điều lạ lẫm phải tập tành làm quen trong việc quản lý, điều hành cũng như những khó khăn phải vượt qua cho bằng được ở giai đoạn khởi nghiệp, thiếu vốn có lẽ là điều khiến những ông chủ trẻ trăn trở nhiều nhất.
Ông Nguyễn Hữu Nhân, Trưởng phòng Đầu tư của Saigon Capital, nói rằng suốt quá trình từ khởi nghiệp, phát triển để mở rộng kinh doanh, duy trì sự phát triển ổn định cho đến lúc thoái trào hay tái cấu trúc, doanh nghiệp luôn cần đến một nguồn tài chính nhất định.
Vậy nên, có nguồn lực tài chính dồi dào là một lợi thế rất lớn và là điều may mắn, còn ngược lại doanh nghiệp chắc chắn sẽ bị thiếu vốn vào một thời điểm nào đó và buộc phải tìm nguồn đầu tư từ bên ngoài. Tuy việc một doanh nhân trẻ tìm nhà đầu tư tài chính (còn gọi là nhà đầu tư mạo hiểm) là không dễ dàng, nhưng ít nhất cũng giúp họ có nhiều cơ hội để giải quyết khó khăn về vốn đầu tư.
Có nhiều cánh cửa
Ngoài ngân hàng, nguồn vốn huy động từ quan hệ cá nhân, nhiều doanh nghiệp chọn cách gõ cửa các quỹ đầu tư như IDG Ventures, DFJ VinaCapital, Saigon Capital... Một trong những doanh nghiệp đã gọi được vốn đầu tư như vậy là Công ty Web Trẻ thơ (www.webtretho.com).
Ông Lê Ngọc Bảo, Giám đốc Web Trẻ thơ, cho biết vì khó khăn về tài chính lúc mới thành lập (năm 2002), Web Trẻ thơ cũng gặp những hạn chế trong việc đầu tư, điều hành, quản lý nhân sự, nội dung trang web lan man, dù đã nỗ lực rất nhiều nhưng hiệu quả không bao nhiêu.
Sau khi nhận được sự đầu tư của IDG Ventures, Web Trẻ thơ đã củng cố được đội ngũ quản lý, thực sự chú trọng đến lĩnh vực phần mềm, thiết kế và mở rộng sang các lĩnh vực về truyền thông, bắt đầu thực hiện các chính sách đãi ngộ nhân sự giữ chân người tài. Công ty Web Trẻ thơ hiện có 40 nhân viên, sắp sửa cho ra mắt phiên bản web mới với sự cải tiến nội dung phục vụ các bà mẹ và em bé.
Cũng phát triển công ty nhờ sự hỗ trợ của nhà đầu tư như ông Bảo, ông Trần Thanh Phi (Phil Trần), Giám đốc Công ty GlassEgg – một trong những công ty tiên phong về làm trò chơi trực tuyến ở Việt Nam – cho biết, trong nhiều lần GlassEgg gọi vốn đầu tư, có ba lần thành công và vài lần thất bại. GlassEgg gọi vốn đầu tư lần đầu tiên từ Dragon Capital cho giai đoạn khởi nghiệp, lần thứ hai để mở văn phòng đại diện ở Mỹ với nhà đầu tư IFC thuộc Ngân hàng Thế giới và đối tác thứ ba là một công ty đã niêm yết trên thị trường chứng khoán của Hàn Quốc.
“Tôi nghĩ, nếu không có nhà đầu tư, kế hoạch kinh doanh của GlassEgg nhiều năm trước đã phải thay đổi hoàn toàn, vì nếu phải dành dụm đủ mới mở văn phòng đại diện, hay mở rộng kinh doanh thì sẽ phải chờ rất lâu và điều này cũng đồng nghĩa với việc đánh mất nhiều cơ hội kinh doanh,” ông Phil Trần khẳng định.
GlassEgg thành lập năm 1999, có 100% vốn nước ngoài. Trung tâm phát triển của GlassEgg đặt ở Việt Nam có 160 nhân viên. Ban giám đốc có hai người Mỹ và một người Anh. Giám đốc về kỹ thuật là người Việt Nam và các bộ phận quản lý còn lại đều do người Việt Nam đảm nhận.
Không chọn quỹ đầu tư, Công ty TMA Solutions thu hút vốn thông qua các mối liên kết với các đối tác khác và cho phép đối tác góp vốn. Theo ông Trần Phúc Hồng, Phó tổng giám đốc TMA, các doanh nghiệp phần mềm trẻ chưa có thị trường, hạn chế về nhân lực, năng lực hiện rất khó thu hút vốn. Ngay cả khi nhận được nguồn tài chính từ các ngân hàng hay quỹ đầu tư, việc tự doanh nghiệp thực hiện kế hoạch phát triển cũng không phải là điều dễ dàng. Liên kết không chỉ giúp giải quyết bài toán khó về thiếu vốn đầu tư mà còn tận dụng được những thế mạnh của các đối tác như thương hiệu, kinh nghiệm, thị trường… và giảm rủi ro ở những lĩnh vực mà TMA không chuyên như tiếp thị, bán hàng.
Trong lịch sử phát triển của mình, TMA chỉ có sáu người mới ra trường khi mới thành lập, rất yếu về chuyên môn và đã liên kết với Trung tâm Điện toán của Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM để được hỗ trợ về mặt kỹ thuật. Ngay cả khi TMA phát triển như ngày nay, việc liên kết với các trường đại học vẫn tiếp tục được duy trì ở những lĩnh vực kỹ thuật mạnh của trường. Trong lĩnh vực kinh doanh, các khách hàng của TMA đều ở nước ngoài. Do vậy, khi tổ chức các hoạt động tiếp thị, bán hàng ở nước ngoài, TMA chọn cách hợp tác với một đối tác ở Mỹ.
“Chi phí hằng năm cho một nhân viên bán hàng, tiếp thị có thể lên đến vài trăm ngàn đô-la Mỹ nhưng hiệu quả không cao. Tôi nghĩ miếng bánh lợi nhuận còn lại sau khi chia cho đối tác sẽ ít hơn nhưng thị trường cho TMA ở nước ngoài hoàn toàn ổn định, ” ông Hồng giải thích. Bằng cách hợp tác này, TMA đã tổ chức một mạng lưới các đối tác trên khắp thế giới chuyên kiếm khách hàng cho mình.
Liên kết giúp tạo lợi thế cạnh tranh mới, khắc phục những bất lợi về quy mô, thương hiệu, vốn, tạo được sản phẩm-dịch vụ hoàn chỉnh dù quy mô nhỏ. Liên kết cũng giúp hạn chế rủi ro ở những lĩnh vực không phải là sở trường của doanh nghiệp, trong khi vẫn có thể tập trung phát triển điểm mạnh của sản phẩm-dịch vụ cốt lõi của doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc liên kết đối với các doanh nghiệp CNTT tại Việt Nam lại khó khăn và hiếm vì không có mô hình, không tìm được tiếng nói chung trong việc giải quyết các vấn đề về chia sẻ lợi nhuận, rủi ro, vì e ngại bị mất bí quyết kinh doanh, nhân sự …
Phó giám đốc Quỹ bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa TP.HCM, ông Trần Bửu Long, cho biết quỹ dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa với vốn điều lệ dưới 10 tỷ đồng hoặc dưới 300 nhân viên. Theo ông Long, với tiêu chí xét doanh nghiệp nhỏ và vừa như vậy, có đến 95 % số doanh nghiệp hiện nay ở TP.HCM có cơ hội được hỗ trợ của Quỹ bảo lãnh tín dụng.
Quỹ sẽ giúp doanh nghiệp tiếp cận ngân hàng với yêu cầu được bảo lãnh là một dự án đầu tư (business plan) thuyết phục và 10% trị giá tài sản doanh nghiệp như một hình thức thể hiện ý chí quyết tâm của doanh nghiệp trong dự án đó. Tuy nhiên, Quỹ bảo lãnh tín dụng và các ngân hàng cũng chưa thống nhất với nhau về các định chế tài chính trong các điều khoản cho vay dự án, nên vẫn chưa giải quyết được vốn đầu tư cho các doanh nghiệp. Các vấn đề này cũng đã được đệ trình lên Bộ Tài chính. Hiện Quỹ đang đề xuất với Bộ Tài chính bảo lãnh cho vay theo yêu cầu dự án đầu tư sau khi được thẩm định dự án.
Với nhiều hơn một cánh cửa đang mở ra như thế, nhiều doanh nghiệp vẫn than phiền không tìm được vốn đầu tư cho dự án mới. Vì sao ? Đại diện các quỹ đầu tư như DFJ VinaCapital, Saigon Capital, IDG Ventures và đại diện những doanh nghiệp đã được đầu tư cho rằng không dễ nhưng có cách.
Cách chọn lựa nhà đầu tư
Không phải nhà đầu tư nào cũng có thể chi tiền trong túi họ để đầu tư cho doanh nghiệp. Tiếp cận được nguồn đầu tư từ các quỹ đầu tư hiện nay như IDG Ventures, Web Trẻ thơ “được” nhiều thứ ngoài tiền bạc như có cơ hội được tiếp cận phương thức quản trị hiện đại, các kinh nghiệm về quản trị nhân sự, kỹ thuật chuyên môn.
Logo của nhà đầu tư song hành cùng với doanh nghiệp cũng giúp doanh nghiệp có được một niềm tin đáng kể ở các khách hàng và đối tác. Điều này khác hẳn với chuyện vay vốn đầu tư ở ngân hàng hay dùng các hình thức vay vốn khác… Vì vậy, điều quan trọng nhất trước khi tiếp cận với nhà đầu tư là doanh nghiệp cần xác định mình cần gì nhất ở các công ty quản lý quỹ đầu tư.
Ông Phil Trần còn ví von việc chọn đúng đối tác tài chính cũng quan trọng như việc chọn lựa vợ hay chồng trong cuộc hôn nhân, vì công ty đối tác sẽ cùng đi với doanh nghiệp từ lúc khởi nghiệp đến lúc ra khỏi quỹ đầu tư.
Để làm được điều này, nhà doanh nghiệp cần tìm hiểu nhà đầu tư đã đầu tư cho công ty nào trong quá khứ để biết quan hệ của nhà đầu tư có lành mạnh không. Nếu trong danh sách những công ty đã được đầu tư có công ty là đối thủ cạnh tranh trực tiếp, doanh nghiệp phải yêu cầu nhà đầu tư ký vào một bản hợp đồng bảo mật để tránh trường hợp bị lộ bí mật kinh doanh nếu doanh nghiệp không được nhà đầu tư đó tài trợ vốn.
Sau nữa, doanh nghiệp phải tính toán được số tiền thật sự cần đầu tư, so sánh với khả năng nhà đầu tư có thể bỏ ra cho dự án. Đối với nhà đầu tư, nhà doanh nghiệp cũng là nhà đầu tư cuộc đời đi làm của mình nên cả hai phải có sự thống nhất với nhau trong tương lai… Tính toán hết những điều đó thì mới có thể hợp tác tốt được.
Kế hoạch kinh doanh rất quan trọng
Không như trước đây, doanh nghiệp hiện nay có thể chọn lựa quỹ đầu tư phù hợp nhất với điều kiện của mình. Điều cần làm trước hết là gì? Theo ông Lê Ngọc Bảo là cần viết kế hoạch kinh doanh đạt yêu cầu, gồm: ý tưởng tốt; đầy đủ thông tin theo yêu cầu của quỹ đầu tư trên các trang web chính thức; số liệu chính xác; trình bày rõ ràng và cụ thể (nên sử dụng tiếng Anh).
Ý tưởng kinh doanh tốt phải có sự khác biệt, sự mới lạ và đáp ứng được nhu cầu của thị trường và phải được thể hiện bằng một kế hoạch kinh doanh thuyết phục. Nói về vấn đề này, Chủ tịch TMA Nguyễn Hữu Lệ khẳng định: “Viết kế hoạch kinh doanh không phải là cách trình bày theo kiểu ‘tôi đang có một ý tưởng độc nhất vô nhị, thế giới này chưa ai biết hết’. Điều quan trọng nhất là các bước thực hiện để chuyển từ ý tưởng ra tiền”.
Một trong những khó khăn của một công ty chưa khởi nghiệp hay mới thành lập là chỉ có chi phí mà chưa có doanh thu. Khi nhà đầu tư đưa ra các câu hỏi: Vậy công ty của bạn được đánh giá như thế nào? Nhà đầu tư sẽ đóng vai trò gì, được hưởng bao nhiêu phần trăm nếu đầu tư vào doanh nghiệp của bạn?... có thể làm nhiều công ty chưa có sự chuẩn bị tốt bị sốc – theo ông Phil Trần. Nhưng trên thực tế tất cả những câu hỏi này liên quan đến quy trình thẩm định công ty có sẵn rất nhiều trên Internet.
Còn ông Hoàng Đức Trung, Giám đốc DFJ VinaCapital, lại cho rằng về lý thuyết, một kế hoạch kinh doanh ấn tượng rất quan trọng, nhưng theo kinh nghiệm của ông kế hoạch đó chỉ cho nhà đầu tư biết doanh nghiệp dự liệu như thế nào về thị trường, muốn làm gì, có thể làm như thế nào nhưng không quyết định được doanh nghiệp có được đầu tư hay không.
“Sale” mình trước khi “sale” dự án
Đó là kinh nghiệm mà Giám đốc GlassEgg Phil Trần chia sẻ với các doanh nhân trẻ trong cuộc hội thảo “Để tiếp cận có hiệu quả nguồn lực tài chính” do ICT Partnership và Trung tâm Ươm tạo doanh nghiệp phần mềm Quang Trung (SBI) tổ chức hồi cuối tháng Mười.
Ông Phil Trần nói: “Trong khi mình (nhà doanh nghiệp) chọn họ thì họ (nhà đầu tư) cũng chọn mình. Một trong những điểm đầu tiên mà bạn phải vượt qua là năm phút đầu tiên bạn gặp họ. Cả hai chỉ có một câu hỏi cần trả lời: Có “cưới” nhau không? Đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp có mặt trong buổi gặp đó không chỉ phải có sáng kiến hay, kế hoạch kinh doanh hay mà còn phải chứng tỏ mình là người thành thật và có khả năng làm việc. Hãy “sale” chính mình trước khi “sale” dự án.”
Không dùng đơn vị phút để miêu tả, ông Hoàng Đức Trung, Giám đốc DFJ VinaCapital, dùng con số ba mươi giây để nhấn mạnh tầm quan trọng của chuyện “ăn, nói, gói, mở” của đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp khi gặp nhà đầu tư. Theo ông Trung, đội ngũ này nên có ba người gồm người đứng đầu về quản lý, người phụ trách tài chính và người còn lại lo các vấn đề về kỹ thuật. Và nguyên tắc là nói chính xác, thực tế và đi thẳng vào vấn đề…
“Nhiều nhà doanh nghiệp rơi vào tình huống nói say sưa về “đứa con tinh thần” của mình, đề cập rất kỹ về kỹ thuật… để rồi nhanh chóng dẫn dắt nhà đầu tư đến sự chán ngán. Nếu tôi chỉ gặp doanh nghiệp một lần duy nhất, tôi phải nhìn thấy được họ sẽ làm gì trong năm mười năm tới,” ông Trung nhấn mạnh.
Một doanh nghiệp luôn trải qua một quá trình gồm các giai đoạn khởi nghiệp, phát triển mở rộng, phát triển ổn định và sẽ bước sang giai đoạn thoái trào nếu nó không có những hoạt động nhằm cải tiến. Trong quá trình phát triển, tài chính luôn là một vấn đề thiết yếu. Các quỹ đầu tư thường tham gia đầu tư tài chính cho các doanh nghiệp trẻ ở giai đoạn đầu để hỗ trợ sản xuất-kinh doanh.
Và khi đã phát triển ổn định, các quỹ đầu tư sẽ cung cấp nguồn vốn đầu tư dài hạn để phục vụ các mục đích phát triển sau này. Ngay cả trong giai đoạn thoái trào, quỹ đầu tư cũng có thể cung cấp nguồn vốn để cải thiện để phát triển hoạt động kinh doanh. Và nhà doanh nghiệp nên tự nhìn mình là một nhà đầu tư bên cạnh nhà đầu tư tài chính.
Bạn cũng là một nhà đầu tư với kinh nghiệm nhiều năm trong đời mình xây dựng doanh nghiệp bên cạnh nhà đầu tư tài chính. Hơn nữa, nhà đầu tư cũng cần bạn để đầu tư thay vì ngâm vốn. Vì vậy, những điều khoản hợp tác phải được thống nhất theo hướng hai bên đều có lợi.- Phil Trần
Hãy loại bỏ hết những từ kỹ thuật khi trình bày kế hoạch của bạn trước nhà đầu tư. Thay vào đó, bạn nên dùng ngôn từ dễ hiểu, sẽ dễ “bán” kế hoạch của bạn hơn. Đừng trả lời câu hỏi của nhà đầu tư theo kiểu “hái sao trên trời”, nên chuẩn bị đầy đủ số liệu và bảo đảm sự chính xác, vì điều này chứng tỏ bạn đã suy nghĩ tường tận từng chi tiết của kế hoạch. - Hoàng Đức Trung
Khi bạn chưa đủ sức để hoàn chỉnh kế hoạch kinh doanh mà thời gian có hạn, hãy đến gặp nhà đầu tư và nói: “Tôi có ý tưởng nhưng kế hoạch của tôi chưa ổn”. Họ luôn có những chuyên gia để sẵn sàng giúp nếu ý tưởng của bạn khả thi. - Nguyễn Hữu Lệ
Đa phần những người quản lý doanh nghiệp, đặc biệt là những người trong bộ phận quản lý tài chính đã dành hơn 70% thời gian để xử lý các vấn đề chi tiết có liên quan đến các giao dịch hàng ngày của nhân viên kế toán. Nhiệm vụ của bạn là tập trung vào việc định hướng hoạt động kinh doanh để giúp tạo ra các giá trị gia tăng cho doanh nghiệp. Nhà đầu tư cổ phiếu cũng dựa vào việc trong tương lai doanh nghiệp sẽ tạo ra bao nhiêu tiền để quyết định đầu tư. - Nguyễn Hữu Nhân
Phương Anh
thời báo kinh tế sài gòn
|
