|
Công tác điều hành giá cả - một năm nhìn lại
Từ đầu năm đến nay, Chính phủ đã thực hiện nhiều giải pháp thuộc chính sách tài chính để bình ổn thị trường, trong đó, có việc giảm thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng tiêu dùng. Tuy nhiên không có năm nào giá cả lại biến động mạnh như năm nay…
Nhiều năm gần đây, giá cả liên tục tăng, nhưng không có năm nào giá cả lại biến động mạnh như năm nay, đặc biệt là thị trường thế giới biến động mạnh, trong khi công tác dự báo lại không lường hết được. 2008 cũng là năm được dự báo chỉ số giá tiêu dùng sẽ tiếp tục tăng cao, do đó nhìn lại công tác điều hành giá cả một năm qua, có nhiều vấn đề cần rút kinh nghiệm, và đây cũng là những bài học để kiểm soát giá năm 2008, đặc biệt là dịp Tết Nguyên Đán sắp tới. Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, 2008 cũng là năm thay đổi cách tính chỉ số giá tiêu dùng, và bước đầu phương pháp tính mới có tác động đến tâm lý người tiêu dùng và các thành phần kinh tế do chưa biết có lợi hay bị thiệt hại gì?
Tuy nhiên, chỉ số giá tiêu dùng 11 tháng qua đã tăng đến 9,45%, và như vậy là không hoàn thành mục tiêu Quốc hội đặt ra, chỉ số giá tiêu dùng thấp hơn tốc độ tăng giá.
Từ đầu năm đến nay, Chính phủ đã thực hiện nhiều giải pháp thuộc chính sách tài chính để bình ổn thị trường, trong đó, có việc giảm thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng tiêu dùng. Đặc biệt là đã thực hiện 3 lần giảm thuế nhập khẩu, vào tháng 8, tháng 10 và tháng 11 đối với 20 nhóm hàng có chỉ số giá tiêu dùng tăng cao như thực phẩm, thức ăn chăn nuôi, phôi thép, thép thành phẩm, điện máy, ô tô, dầu ma dút, gas..v.v… Đây là biện pháp cần thiết trong tình thế giá đầu vào thế giới tăng cao, đẩy chi phí sản xuất của nền kinh tế tăng theo đáng lo ngại. Song thực tế thì việc quản lý các doanh nghiệp trong diện được giảm thuế nguyên liệu đầu vào lại không hiệu quả, và cho đến nay mới chỉ phát hiện có 3 doanh nghiệp sai phạm. Công việc kiểm tra tiếp tục được Bộ tài chính và các cơ quan liên quan tiến hành, song Bộ Tài chính chỉ cho biết sẽ công bố kết quả vào thời điểm thích hợp.
Nhiều nguyên nhân khách quan dẫn đến việc đẩy giá lên
Cũng phải thừa nhận nguyên nhân khách quan là lũ lụt thiên tai đã đẩy giá lương thực thực phẩm của những vùng này tăng rất cao, trong khi tỷ trọng của hàng lương thực thực phẩm để tính chỉ số giá của chúng ta chiếm gần 43% trong rổ hàng hóa. Điều này khiến chỉ số giá tiêu dùng bị đội lên. Nguyên nhân quan trọng khác là giá nguyên liệu thế giới tăng rất cao, đặc biệt là giá dầu và nguyên liệu kim loại, trong đó có vàng. Trong khi đó nước ta nhập rất nhiều nguyên liệu từ thế giới làm đầu vào sản xuất. Điểm yếu của chúng ta là không dự báo được những biến động đó và Bộ Tài chính đã thừa nhận điều này. Dự báo không đúng dẫn đến các thành phần kinh tế thiếu một sự chủ động từ đầu năm, dẫn đến bị động chạy theo giá thế giới. Tiến sỹ Trần Du Lịch- Viện trưởng Viện kinh tế thành phố Hồ Chí Minh cho rằng: “Những yếu tố tăng giá của 2007 đã có một số hệ quả tới 2008. Tuy nhiên bây giờ Chính phủ phải dự báo được những yếu tố làm cho chi phí đẩy, những yếu tố làm tăng cầu để có những điều tiết vĩ mô cần thiết. Kinh nghiệm rút ra trong quản lý kinh tế thị trường thì công tác dự báo là quan trọng nhất. Khi dự báo được thì sử dụng các công cụ vĩ mô mới hiệu quả”.
Chỉ số giá không phải là lạm phát, song nó cũng phản ánh chiều hướng của lạm phát tăng trong năm qua. Năm 2007, đầu tư nước ngoài ước đạt kỷ lục 16 tỷ USD, nhưng kéo theo đó thì ngoại tệ dồi dào. Việc đẩy tiền đồng ra mua ngoại tệ là hợp lý, nhưng chính sách này lại chưa được Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính thực hiện triệt để, khi không có biện pháp thu lại tiền đồng trong lưu thông thông qua phát hành trái phiếu và các loại giấy tờ có giá. Đây cũng là một nguyên nhân khiến tăng chỉ số giá và lạm phát. Phó chủ nhiệm Uỷ ban kinh tế của Quốc hội, ông Lê Quốc Dung cho rằng: “Theo tôi, tốt nhất là không nên đưa nhiều phương tiện thanh toán ra ngoài lưu thông mà nên có biện pháp thu giảm bớt phương tiện thanh toán để kiểm soát được. Vừa qua Chính phủ mới đưa ra các biện pháp đưa tiền ra mua, thứ hai là tăng dự trữ các ngân hàng nhưng có lẽ phải kết hợp nhiều biện pháp, kể cả nâng lãi suất để thu hút tiền gửi. Tác động mỗi hướng một cách thì sẽ phù hợp hơn”.
Thách thức cho công tác quản lý giá năm 2008
Những thách thức đặt ra cho công tác quản lý giá năm 2008 là giá thế giới tiếp tục tăng cao và dịp Tết Nguyên đán không còn xa. Năm 2008 chính phủ cũng bỏ trợ cấp giá dầu, và không ấn định giá đầu vào đối với một số sản phẩm thiết yếu trong đó có phân bón. Chính phủ đã chỉ đạo các địa phương quyết liệt thực hiện các giải pháp đảm bảo cung hàng hóa ở từng địa phương, tiếp tục kiểm soát việc tăng giá bất hợp lý của các doanh nghiệp. Các bộ ngành địa phương phải kiên quyết thực hiện tốt chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ ngày 31/10 vừa qua về việc tăng cường thực hiện các giải pháp điều hành giá cả, bình ổn thị trường trong những tháng cuối năm 2007 và phục vụ Tết Nguyên đán 2008.
Có một điểm rất đáng lưu ý là trong năm 2008, Thủ tướng giao Tổng Cục Thống kê áp dụng phương pháp tính chỉ số giá theo cách mới. Cách tính này do Tổ chức lao động quốc tế ILO đưa ra và được áp dụng phổ biến trên thế giới. Nếu áp dụng cách tính mới cho năm 2007 thì chỉ số giá tiêu dùng 11 tháng chỉ là 7,92% thấp hơn khá nhiều so với cách tính cũ đang ở mức 9,45%. Đây chính là điểm có nhiều ý kiến trong những ngày vừa qua. Về cách tính mới này, ông Nguyễn Đức Thắng, Phó Cục trưởng Cục thương mại giá cả và dịch vụ - Tổng Cục thống kê cho biết: “Phương pháp tính hoàn toàn theo thông lệ quốc tế. Hiện nay, chúng ta đang dùng gốc so với tháng 12 năm trước nhưng từ sang năm chúng ta chuyển sang dùng bình quân cả năm. Ví dụ bình quân cả năm báo cáo so với bình quân cả năm trước để tính bình quân năm. Như vậy mới đúng là phù hợp với thông lệ quốc tế”.
Cũng nhấn mạnh thêm rằng, theo cách tính cũ, việc lấy tốc độ tăng giá của tháng 11 năm nay mà so với tháng 12 năm ngoái là không toàn diện, vì có thể 10 tháng giá không tăng nhiều, nhưng riêng tháng 11 giá tăng mạnh khiến chỉ số giá của 11 tháng bị đội lên.
Thực tế việc tính chỉ số giá theo cách mới này đã được bàn đến từ 2 năm trước, nhưng từ năm 2008 mới chính thức áp dụng. Vấn đề ở chỗ, đúng vào thời điểm nhạy cảm, khi chỉ số giá tiêu dùng năm ước tính tăng 2 con số, chúng ta lại đưa ra cách tính này, nên tâm lý người dân cho rằng để giảm bớt trách nhiệm của Chính phủ trong điều hành giá cả. Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế cho rằng, hiểu như vậy là không đúng, vì trước sau gì thì cách tính chỉ số tiêu dùng cũng phải theo thông lệ quốc tế, và cách tính mới là cần thiết và có lợi đối với mọi thành phần kinh tế cũng như nền kinh tế quốc gia.
Cụ thể, nếu chỉ số giá cao sẽ nhiều tác động bất lợi hơn. Thứ nhất đối với người tiêu dùng, sẽ bị giảm thu nhập thực tế khi phải chi nhiều tiền hơn cho một sản phẩm hàng hóa. Đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, có thể bị đội lên chi phí đầu vào, giá thành sản xuất phải điều chỉnh tăng lên và lợi nhuận có nguy cơ bị giảm đi, đặc biệt là các hợp đồng đã ký từ trước với giá ấn định. Do đó chỉ số giá tiêu dùng thấp hợp lý sẽ có lợi hơn đối với các thành phần kinh tế. Nhiều dự án đầu tư vốn Nhà nước hiện ngưng trệ vì chỉ số giá tăng cao. Điều quan trọng hơn là với một cách tính mới cho chỉ số giá tiêu dùng hợp lý hơn sẽ làm giảm tâm lý lo lắng của các thành phần kinh tế, tránh được xu hướng tăng giá bất hợp lý, tăng giá đón đầu để thu lời.
Cách tính chỉ số tiêu dùng đã phù hợp?
Hiện nay việc tính chỉ số giá tiêu dùng của nước ta được căn cứ từ 494 mặt hàng thiết yếu, trong đó tỷ trọng chi tiêu cho nhóm hàng lương thực thực phẩm chiếm gân 43%. Bộ Tài chính cho rằng con số này cao so với quốc tế, nhưng theo Tổng Cục thống kê, con số này được điều tra thực tế chi tiêu hộ tiêu dùng năm 2005, và theo quy định nó được áp dụng tính chỉ số giá tiêu dùng cho 5 năm. Do đó Bộ Tài chính nếu cho rằng quá cao thì cần phải đưa ra dẫn chứng cụ thể. Đây cũng là quan điểm của Tiến sỹ kinh tế Nguyễn Minh Phong, chuyên gia của Viện nghiên cứu phát triển kinh tế xã hội Hà Nội: “Mỗi một nước có rổ hàng hoá riêng, mỗi một nước có quyền số riêng. Ở nước ta là nước nông nghiệp và nghèo nên lương thực thực phẩm rất quan trọng trong đời sống hàng ngày. Mức đang dùng là phù hợp. Khi áp dụng mới thì phải sau 5 năm tức là 2009 Quốc hội cho phép mới được áp dụng quyền số mới. Chúng tôi cho rằng nếu nói rằng là cao thì cần phải có thống kê cụ thể”.
Đằng sau những phân tích vừa rồi, chúng tôi muốn nói đến một điều rằng hội nhập kinh tế thế giới đang tác động đến mọi ngõ ngách đời sống của người dân, đến các chính sách của nền kinh tế. Các chính sách tài khóa hay tiền tệ phải đồng bộ và toàn diện gắn với dự báo tốt biến động giá cả thế giới. Điều này đòi hỏi tư duy mới trong điều hành kinh tế gắn với thị trường. Việc thay đổi cách tính chỉ số giá tiêu dùng là phù hợp với thông lệ quốc tế, nhưng đi liền với đó phải làm tốt công tác tuyên truyền để người dân và mọi thành phần kinh tế hiểu rõ, tránh tâm lý không tốt như vừa qua. Điều này đã được Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan cần rút kinh nghiệm trong cách cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí truyền thông. Trước mắt, nhiệm vụ trọng tâm là quyết liệt kiểm soát được giá trong những tháng gần Tết Nguyên Đán 2008./.
VOV
|
