Cái tôi, nỗi sợ hãi và tiền bạc trong cuộc đua AI (Kỳ 2): Cuộc đấu giá tài năng
Cái tôi, nỗi sợ hãi và tiền bạc trong cuộc đua AI (Kỳ 2): Cuộc đấu giá tài năng
Mùa thu năm 2012, Geoffrey Hinton, giáo sư 64 tuổi tại Đại học Toronto, cùng hai nghiên cứu sinh đã xuất bản một công trình nghiên cứu chỉ cho thế giới thấy AI có thể làm gì. Họ đã đào tạo một mạng lưới thần kinh để nhận biết các đồ vật thông thường như hoa, chó và xe hơi.
* Cái tôi, nỗi sợ hãi và tiền bạc trong cuộc đua AI (Kỳ 1): Bữa tiệc khởi đầu cho cuộc tranh luận thế kỷ
Các nhà khoa học rất ngạc nhiên trước độ chính xác của công nghệ do Tiến sĩ Hinton và các học trò của ông xây dựng. Một trong những người đặc biệt chú ý đến điều ấy là Yu Kai, một nhà nghiên cứu AI. Ông đã gặp tiến sĩ Hinton tại một hội nghị nghiên cứu và ngay sau đó đã bắt đầu làm việc cho Baidu, một công ty internet khổng lồ của Trung Quốc. Ba người thạo tin với lời đề nghị này cho biết Baidu đã đề nghị trả 12 triệu USD để tiến sĩ Hinton và các sinh viên của ông gia nhập Baidu ở Bắc Kinh.
Tiến sĩ Hinton đã từ chối đề nghị của Baidu nhưng số tiền đã thu hút sự chú ý của ông.
 Geoffrey Hinton
Nhà khoa học nhập cư người Anh được đào tạo ở Cambridge này đã dành phần lớn sự nghiệp trong thế giới học thuật, ngoại trừ thỉnh thoảng làm việc tại Microsoft và Google, nhưng không quá ham mê tiền bạc. Nhưng không may ông ta có một đứa con bị dị tật thần kinh và số tiền đó có thể đảm bảo về mặt tài chính cho gia đình ông.
Tiến sĩ Hinton chia sẻ: “Chúng tôi không biết mình đáng giá bao nhiêu?”. Ông đã tham khảo ý kiến của các luật sư và chuyên gia về mua bán sáp nhập, rồi sau đó đưa ra một kế hoạch: “Chúng tôi sẽ tổ chức một cuộc đấu giá và chúng tôi sẽ bán mình”. Cuộc đấu giá sẽ được tổ chức tại thời điểm đang diễn ra một hội nghị về AI ở khách sạn và sòng bạc Harrah trên hồ Tahoe.
Các ông lớn công nghệ lập tức để ý. Google, Microsoft, Baidu và các công ty khác bắt đầu hiểu rằng mạng lưới thần kinh là con đường dẫn đến những cỗ máy không chỉ có thể nhìn mà còn có thể nghe, viết, nói và cuối cùng là suy nghĩ.
Larry Page đã thấy công nghệ tương tự tại Google Brain, phòng thí nghiệm AI của Google, và ông nghĩ rằng các nghiên cứu của tiến sĩ Hinton có thể thúc đẩy công việc của các nhà khoa học tại Google. Ông đưa cho Alan Eustace, Phó Chủ tịch kỹ thuật cao cấp của Google, một tấm séc trắng để thuê bất kỳ chuyên gia AI nào anh ấy cần.
Alan Eustace và Jeff Dean, người đứng đầu phòng thí nghiệm Google Brain, đã bay tới Lake Tahoe và mời tiến sĩ Hinton cùng các sinh viên của ông đi ăn tối tại một quán thịt bò bên trong khách sạn vào đêm trước cuộc đấu giá. Tiến sĩ Dean nhớ lại, trong căn phòng nồng năc mùi thuốc lá cũ, hai chuyên gia từ Google đã trình bày các lý do nên đến làm việc tại Google.
Hôm sau, tiến sĩ Hinton điều hành cuộc đấu giá từ phòng khách sạn của mình. Vẫn còn đau vì vết thương cũ ở lưng nên ông hiếm khi ngồi. Ông lật ngược thùng rác đặt lên bàn, đặt máy tính xách tay lên trên và theo dõi các cuộc đấu giá diễn ra trong hai ngày tới.
Google đưa ra đề nghị đầu tiên. Rồi Microsoft cũng vậy. DeepMind nhanh chóng rút lui khi giá ngày càng tăng. Theo các tài liệu chi tiết về cuộc đấu giá, những gã khổng lồ trong ngành đã đẩy giá lên 20 triệu USD và sau đó là 25 triệu USD. Khi mức giá vượt quá 30 triệu USD, Microsoft đã bỏ cuộc nhưng tham gia trở lại bỏ giá thầu ở mức 37 triệu USD.
Tiến sĩ Hinton nhớ lại: “Chúng tôi thấy cứ như trong phim”.
Sau đó Microsoft lại bỏ cuộc lần thứ hai. Chỉ còn lại Baidu và Google, và họ đã đẩy giá lên 42 triệu USD, 43 triệu USD. Cuối cùng, với giá 44 triệu USD, Tiến sĩ Hinton và các sinh viên của ông đã dừng cuộc đấu giá. Giá còn có thể tăng nhưng họ muốn làm việc cho Google. Và số tiền thật đáng kinh ngạc.
Không thể nhầm lẫn vào đâu được, đó là một dấu hiệu cho thấy các công ty lắm tiền nhiều của đã quyết tâm mua những nhà nghiên cứu AI tài năng nhất. Đây không phải là thất bại với tiến sĩ Hassabis tại DeepMind. Ông luôn nói với nhân viên của mình rằng DeepMind sẽ vẫn là một công ty độc lập. Ông tin rằng đó là cách tốt nhất để đảm bảo công nghệ của họ không trở thành thứ gì đó nguy hiểm.
Nhưng khi các ông lớn công nghệ bước vào cuộc đấu giá nhân tài, ông ta quyết định mình không còn lựa chọn nào khác: Đã đến lúc phải bán mình.
Đến cuối năm 2012, Google và Facebook đang nỗ lực mua lại phòng thí nghiệm của tiến sĩ Hassabis ở London, theo ba người hiểu rõ vấn đề này. Tiến sĩ Hassabis và những người đồng sáng lập của ông nhấn mạnh vào hai điều kiện tiên quyết: Không được sử dụng công nghệ DeepMind cho mục đích quân sự và công nghệ AGI phải được giám sát bởi một Hội đồng độc lập gồm các nhà công nghệ và đạo đức.
Google đưa ra mức giá 650 triệu USD. Mark Zuckerberg của Facebook (sau này là Meta) đã đưa ra mức chi trả lớn hơn cho những người sáng lập DeepMind nhưng không đồng ý với các điều kiện. Cuối cùng DeepMind được bán cho Google.
Mark Zuckerberg sau đó quyết tâm xây dựng một phòng thí nghiệm AI của riêng mình. Ông thuê Yann LeCun, nhà khoa học máy tính người Pháp và là người tiên phong thực hiện nghiên cứu AI, vận hành nó. Một năm sau cuộc đấu giá của tiến sĩ Hinton, ông Zuckerberg và tiến sĩ LeCun đã cùng bay tới Lake Tahoe để dự chính cái hội nghị về AI ấy. Trong lúc đi loanh quanh trong căn phòng suite ở sòng bạc Harrah với đôi chân chỉ đi tất, Zuckerberg đã đích thân phỏng vấn tuyển dụng các nhà nghiên cứu AI hàng đầu. Những người này được đề nghị chi trả hàng triệu USD dưới dạng tiền lương và cổ phiếu.
AI đã từng bị cười nhạo, nhưng giờ đây những người giàu nhất Thung lũng Silicon đang chi hàng tỷ USD để không bị bỏ lại phía sau.
Hội đồng mất đạo đức
Khi rót tiền vào DeepMind, Elon Musk đã phá vỡ luật bất thành văn của chính mình: Không đầu tư vào bất kỳ công ty nào mà ông không tự mình điều hành. Sai lầm trong quyết định của Elon Musk đã lộ rõ khi chỉ một tháng sau cuộc cãi vã tại sinh nhật với Larry Page, anh ta phải đối đầu với người bạn cũ và đồng nghiệp tỷ phú này tại cuộc họp đầu tiên của Hội đồng đạo đức của DeepMind diễn ra vào ngày 14/08/2015.
Hội đồng đã được thành lập theo yêu cầu của những người sáng lập công ty khởi nghiệp DeepMind để đảm bảo rằng công nghệ của họ không gây hại cho loài người sau khi bán. Theo như ba người thạo tin cuộc họp, các thành viên Hội đồng đã được triệu tập họp trong một phòng họp ngay bên ngoài văn phòng của Elon Musk tại SpaceX, với cửa sổ nhìn ra nhà máy tên lửa của anh ta.
Nhưng đó cũng là nơi và thời điểm quyền kiểm soát của Elon Musk kết thúc. Khi Google mua DeepMind, họ đã mua toàn bộ công ty. Elon Musk phải rút lui. Về mặt tài chính Elon Musk hưởng lợi, nhưng ông ấy không vui vẻ chút nào.
Ba thành viên HĐQT điều hành của Google đang nắm quyền kiểm soát DeepMind đều có mặt ở đó: Larry Page, Sergey Brin - đồng sáng lập Google và nhà đầu tư vào Tesla - và Eric Schmidt, Chủ tịch HĐQT Google. Trong số những người tham dự khác có Reid Hoffman, một sáng lập viên PayPal và Toby Ord, một triết gia người Úc đang nghiên cứu về “rủi ro hiện sinh”.
Những người sáng lập DeepMind báo cáo rằng họ đang đẩy mạnh công việc của mình nhưng họ biết được rằng công nghệ này tiềm ẩn những rủi ro nghiêm trọng.
Ông Suleyman, đồng sáng lập DeepMind, đã có bài thuyết trình mang tên “The Pitchforker Are Coming (tạm dịch: Kẻ gây rối đang tới). Ông nói với hội đồng rằng AI có thể dẫn đến sự bùng nổ về thông tin sai lệch. Ông lo ngại khi công nghệ thay thế vô số việc làm trong những năm tới, công chúng sẽ cáo buộc Google cướp mất công ăn việc làm của họ. Ông lập luận rằng khi ấy Google sẽ cần phải chia sẻ sự giàu có của mình cho hàng triệu người mất việc làm và cung cấp một mức “thu nhập cơ bản phổ quát” cho họ. Elon Musk tỏ ra đồng tình.
Nhưng khá rõ ràng là những vị khách từ Google chưa sẵn sàng phân phối lại tài sản của họ. Eric Schmidt cho biết ông nghĩ những lo lắng đã bị thổi phồng quá mức. Bằng lời thì thầm thường ngày, Larry Page đồng ý với Eric Schmidt. Ông Page lập luận rằng AI sẽ tạo ra nhiều việc làm hơn là lấy đi.
8 tháng sau đó, DeepMind đạt bước đột phá khiến cộng đồng AI và thế giới choáng váng. Một cỗ máy DeepMind có tên AlphaGo đã đánh bại một trong những tay chơi giỏi nhất thế giới trong môn cờ vây cổ xưa. Trò chơi được phát trực tuyến qua internet và đã được 200 triệu người trên toàn cầu theo dõi. Hầu hết các nhà nghiên cứu trước đó cho rằng AI chỉ cần thêm 10 năm luyện tập kỹ năng để làm điều đó.
Những người theo chủ nghĩa duy lý, những người theo chủ nghĩa vị tha hiệu quả và những người lo lắng về rủi ro của AI tuyên bố chiến thắng của máy tính đã xác thực nỗi sợ hãi của họ.
“Đây là một tín hiệu khác cho thấy AI đang tiến bộ nhanh hơn dự báo của nhiều chuyên gia”, Victoria Krakovna, người sẽ sớm gia nhập DeepMind với tư cách là nhà nghiên cứu “An toàn AI”, đã viết trong một bài đăng trên blog của mình.
Những người sáng lập DeepMind ngày càng lo lắng về những gì Google sẽ làm với những phát minh của họ. Năm 2017, họ cố gắng tách khỏi công ty. Google đối phó bằng cách tăng lương và thưởng cổ phiếu cho những người sáng lập DeepMind và nhân viên của họ. Họ ở lại.
Hội đồng đạo đức cũng chưa bao giờ có phiên họp thứ hai.
Chia ly
Tin rằng quan điểm lạc quan của Larry Page về AI là sai lầm nghiêm trọng và tức giận vì mất DeepMind, Elon Musk đã xây dựng phòng thí nghiệm AI của riêng mình.
OpenAI được thành lập vào cuối năm 2015, chỉ vài tháng sau khi Elon Musk gặp Sam Altman tại khách sạn Rosewood ở Thung lũng Silicon. Ông Musk đã bơm tiền vào phòng thí nghiệm của Sam Altman và những người bạn cũ ở PayPal của ông Musk là ông Hoffman và ông Thiel, cũng tham gia cùng. Ba người đàn ông và những người khác cam kết đầu tư 1 tỷ USD vào dự án mà Sam Altman sẽ điều hành. Khi đó, Sam Altman 30 tuổi. Để bắt đầu, họ đã chiêu mộ Ilya Sutskever từ Google. (Tiến sĩ I.Sutskever là một trong những sinh viên tốt nghiệp được Google “mua” trong cuộc đấu giá của tiến sĩ Hinton)
 Elon Musk
Ban đầu, Elon Musk muốn vận hành OpenAI như một tổ chức phi lợi nhuận, thoát khỏi các động cơ lợi ích kinh tế đang thúc đẩy Google và các tập đoàn khác. Nhưng vào thời điểm Google khiến cộng đồng công nghệ choáng váng với màn trình diễn cờ vây của AlphaGo, ông Musk đã thay đổi suy nghĩ về cách vận hành nó. Elon Musk rất muốn OpenAI phát minh ra thứ gì đó có thể thu hút trí tưởng tượng của thế giới và thu hẹp khoảng cách với Google, nhưng nó sẽ không thể hoàn thành công việc ấy với tư cách là một tổ chức phi lợi nhuận.
Cuối năm 2017, Elon Musk đã ấp ủ kế hoạch giành quyền kiểm soát phòng thí nghiệm từ tay Sam Altman và những người sáng lập khác, đồng thời biến nó thành một công ty thương mại hợp tác với Tesla và dựa vào các siêu máy tính mà công ty ô tô đang phát triển, theo bốn người thạo tin.
Khi Sam Altman và những người khác phản đối, Elon Musk đã rời khỏi nhóm OpenAI và nói rằng ông sẽ tập trung vào làm AI tại Tesla. Vào tháng 2/2018, Elon Musk thông báo rời đội ngũ của OpenAI trên tầng cao nhất của văn phòng khởi nghiệp trong một nhà máy sản xuất xe tải đã được chuyển đổi. Khi ông ấy nói rằng OpenAI cần phải phát triển nhanh hơn, một nhà nghiên cứu đã phản pháo lại tại cuộc họp rằng Elon Musk thật liều lĩnh. Elon Musk gọi nhà nghiên cứu này là “kẻ ngu ngốc” và quyết định ra đi, mang theo túi tiền của mình.
OpenAI đột nhiên phải tìm nguồn tài chính mới. Sam Altman bay tới Sun Valley để dự hội nghị và tình cờ gặp Satya Nadella, CEO của Microsoft. Một sự gắn kết có vẻ rất tự nhiên. Sam Altman biết giám đốc công nghệ của Microsoft, Kevin Scott. Microsoft đã mua LinkedIn từ ông Hoffman, thành viên hội đồng quản trị OpenAI. Satya Nadella bảo Kevin Scott hãy đàm phán với OpenAI. Thoả thuận đạt được vào năm 2019.
Sam Altman và OpenAI đã thành lập một công ty hoạt động vì lợi nhuận trực thuộc tổ chức phi lợi nhuận ban đầu. Họ có 1 tỷ USD tiền tươi thóc thật và Microsoft đã có một cách mới để đưa AI vào dịch vụ điện toán đám mây khổng lồ của mình.
Không phải ai trong OpenAI cũng vui vẻ.
Dario Amodei, một nhà nghiên cứu có mối quan hệ với cộng đồng “vị tha hiệu quả”, đã có mặt tại khách sạn Rosewood khi OpenAI ra đời. Tiến sĩ Amodei đang lãnh đạo phòng thí nghiệm nhằm nỗ lực xây dựng một NN được gọi là Mô hình ngôn ngữ rộng (LLM) có thể học từ số lượng văn bản kỹ thuật số khổng lồ. Bằng cách phân tích vô số bài viết trên Wikipedia, sách kỹ thuật số và bản tin, LLM có thể tự sáng tác ra văn bản. Nó cũng có thói quen xấu là hay bịa chuyện. Nó được gọi là GPT-3 và được công bố vào mùa hè năm 2020.
Các nhà nghiên cứu ở OpenAI, Google và các công ty khác cho rằng công nghệ cải tiến nhanh chóng này có thể là con đường dẫn đến AGI.
Nhưng tiến sĩ Amodei không hài lòng về thỏa thuận với Microsoft vì ông cho rằng có vẻ như OpenAI đi theo hướng thương mại hoá thực sự. Ông và các nhà nghiên cứu khác đã đến gặp HĐQT để cố gắng thuyết phục đẩy Sam Altman khỏi OpenAI, theo 5 người thạo tin. Sau khi thất bại, họ bỏ đi. Giống như những người sáng lập DeepMind trước đó, các nhà nghiên cứu này lo ngại rằng những người chủ mới của họ sẽ chạy theo lợi ích thương mại hơn là sự an toàn.
 Dario Amodei
Năm 2021, một nhóm khoảng 15 kỹ sư và nhà khoa học đã thành lập một phòng thí nghiệm mới mang tên Anthropic. Kế hoạch là xây dựng AI theo cách mà nhóm lòng vị tha hiệu quả nghĩ là nên làm và với sự kiểm soát rất chặt chẽ.
“Những người đồng sáng lập Anthropic không hề cố gắng loại bỏ Sam Altman khỏi OpenAI”, Phát ngôn viên của Anthropic, Sally Aldous, cho biết. “Bản thân những người đồng sáng lập đã đi đến kết luận rằng họ muốn rời OpenAI để thành lập công ty riêng của mình, đã thông báo điều này với ban lãnh đạo của OpenAI”.
Anthropic nhận khoản đầu tư 4 tỷ USD từ Amazon và 2 tỷ USD khác từ Google hai năm sau đó.
Vén bức màn nhung
Sau khi OpenAI nhận thêm 2 tỷ USD từ Microsoft, Sam Altman và một vị điều hành cấp cao khác, Greg Brockman, đã đến thăm Bill Gates tại biệt thự rộng lớn của ông ta bên bờ Hồ Washington, ngoại ô Seattle. Nhà sáng lập tập đoàn Microsoft không còn tham gia vào công việc hàng ngày của công ty nhưng vẫn giữ liên lạc thường xuyên với các nhà điều hành của công ty.
Vào bữa tối hôm đó, Bill Gates nói với họ rằng ông không tin các mô hình ngôn ngữ rộng có thể hoạt động được. Ông sẽ tiếp tục hoài nghi cho đến khi công nghệ thực hiện một nhiệm vụ đòi hỏi tư duy phản biện (critical thinking) - chẳng hạn như vượt qua bài kiểm tra sinh học AP.
Năm tháng sau, vào ngày 24/08/2022, Sam Altman và Greg Brockman quay lại và mang theo một nhà nghiên cứu OpenAI tên là Chelsea Voss. Cô Voss từng đoạt huy chương Olympic sinh học quốc tế khi còn là học sinh trung học. Satya Nadella và các thành viên điều hành của Microsoft cũng có mặt ở đó.
Trên màn hình kỹ thuật số cỡ lớn đặt bên ngoài phòng khách của Bill Gates, nhóm OpenAI đã trình bày một công nghệ có tên GPT-4.
Greg Brockman đã thử hệ thống bằng một bài kiểm tra sinh học nâng cao có nhiều lựa chọn và sau đó cô Voss sẽ chấm điểm. Câu hỏi đầu tiên liên quan đến các phân tử phân cực, các nhóm nguyên tử có điện tích dương ở một đầu và đầu kia mang điện tích âm. Hệ thống trả lời đúng và cũng giải thích lựa chọn của mình. Greg Brockman nói: “Nó chỉ được đào tạo để đưa ra câu trả lời. Bản chất trò chuyện kiểu như tự sinh ra, thật là kỳ diệu”. Nói cách khác, công cụ đang làm những việc mà họ thực sự không hề thiết kế nó để làm.
Có 60 câu hỏi, nhưng GPT-4 chỉ sai một câu.
Bill Gates ngồi bật dậy trên ghế và há hốc mồm. Năm 1980, ông cũng từng có phản ứng tương tự khi các nhà nghiên cứu cho ông xem giao diện người dùng đồ họa sau đã trở thành nền tảng cho máy tính cá nhân hiện đại. Ông Bill Gates nghĩ GPT là một cuộc cách mạng.
Đến tháng 10, Microsoft đã bổ sung công nghệ này vào các dịch vụ trực tuyến của mình, bao gồm cả công cụ tìm kiếm Bing. Và hai tháng sau, OpenAI phát hành chatbot ChatGPT, hiện được 100 triệu người sử dụng mỗi tuần.
OpenAI đã đánh bại nhóm người theo trường phái lòng vị tha hiệu quả ở Anthropic. Những người đi theo Larry Page tại Google cũng vội vã đưa ra chatbot của riêng họ, Bard, nhưng bị nhiều người cho là đã thua trong cuộc đua với OpenAI. Ba tháng sau khi ChatGPT ra mắt, cổ phiếu Google đã giảm 11%. Không thấy Elon Musk ở đâu cả.
Nhưng tất cả chỉ mới là khởi đầu mà thôi.
Vũ Hạo (Theo The New York Times)
FILI
|
