|
Đấu giá cổ phần: Nhiều kế hoạch thất bại ngay từ ý tưởng
Đợt phát hành không mấy thành công của Tổng công ty Bảo hiểm Việt Nam (Bảo Việt) đầu quý II/2007 mở đường cho một loạt thất bại trong các đợt phát hành ra công chúng qua đấu giá.
Vinare, SJS, Nhà máy nước Bảo Lộc, Lương thực và công nghệ thực phẩm… là những DN trong số này và danh sách vẫn mỗi ngày một dài thêm khiến người ta giật mình nhận ra nhà đầu tư đang quay lưng lại với các đợt đấu giá. Về phía lãnh đạo DN phát hành, lời giải thích đầu tiên của họ cho thất bại là do thị trường ở thời điểm không tốt.
Sau một cơn say
Năm 2006 có thể xem là cơ hội ngàn năm để các DN huy động vốn từ cổ phần. Thống kê sơ bộ của ĐTCK cho thấy, hơn 2/3 số công ty niêm yết tại sàn TP. HCM đã huy động vốn cổ phần mới thành công trong năm 2006 và trên 90% số DN niêm yết tiến hành chia cổ tức bằng cổ phiếu. Về khối ngân hàng, 100% ngân hàng TMCP tăng vốn điều lệ lên gấp hơn 2 lần trong năm 2006 và giá cổ phiếu các ngân hàng này vào cuối năm (sau khi đã tăng vốn) đều cao gấp hơn 300% so với đầu năm 2006.
Mặc dù DN huy động vốn thành công, nhưng chính sự thành công vượt quá mức trông đợi từ các đợt tăng vốn của ngày hôm qua lại tạo ra những bất ổn cho hôm nay.
Có thời, một lớp đông đảo nhà đầu tư chỉ chờ chực đến ngày đấu giá để xí một chỗ đăng ký và bán lại suất đăng ký hoặc bán lại quyền mua với kết quả đấu giá thành công… Kết quả là tình trạng đầu cơ đã khiến nhiều đợt đấu giá thành công với giá trúng thầu cao ngất, nhưng lại không có người đóng tiền như CADIVI, Nhiệt điện Bà Rịa… Cũng có một thời các DN có thương hiệu như Đạm Phú Mỹ, Bệnh viện Bình Dân được định giá từ trước khi cổ phần hóa cả năm và 10 năm thâm niên có thể quy đổi thành gần 200 triệu đồng... Thời đó, các dự án thủy điện tận cao nguyên hay Tây bắc đều được chấp nhận mua khống “quyền góp vốn” với giá gấp 2 - 5 lần mệnh giá.
Trong những ngày này, DN chỉ việc mang kế hoạch phát hành (dù có thuyết phục hay không) và dự án lớn lao (dù có khả thi hay không) ra và thu gom tiền từ những nhà đầu tư đang “say”. Hôm nay, bên cạnh những DN phát hành thành công như Điện Quang, Intresco, Licogi 16, Coteccons là cổ phiếu của hàng chục DN được các phóng viên báo kinh tế liệt vào dạng… “ế thảm hại”.
Thị trường ăn ở hai lòng?
Sau Đại hội đồng cổ đông năm 2007, cổ phiếu “hạng taxi” của Mai Linh được làm sáng tỏ là cổ phiếu ưu đãi cổ tức (quyền lợi giống trái phiếu hơn cổ phiếu) dẫn đến giá chuyển nhượng giảm một nửa. Từ mức 40.000 đồng/CP hồi tháng 3/2007, ghi nhận tại TP. HCM trong 10 ngày qua cho thấy, hầu như không có nhà đầu tư nào sẵn sàng mua cổ phiếu Mai Linh với giá trên 22.000 đồng/CP. Trên chuyến “taxi cổ phiếu” của Mai Linh, nhà đầu tư từng có lòng tin khi nhận thấy có mặt của cả VinaCapital và Indochina Captital, nhưng chữ ngờ thật khó học. Khi nhà đầu tư nhận ra Mai Linh vẫn ở đẳng cấp là một DN taxi hơn là một tập đoàn vận tải thì DN này đã kịp huy động vài trăm tỷ đồng để vừa cho mục tiêu trả nợ, vừa cho mục tiêu trả cổ tức cao đến 18%/năm.
Ngày 11/8 vừa qua, Mekong Capital trong vai trò cổ đông chiến lược nắm 20% vốn của DN, một lần nữa gây ngạc nhiên lớn cho cộng đồng đầu tư khi những thông tin được công bố trong Đại hội đồng cổ đông CTCP Nhựa Tân Đại Hưng kém hơn rất nhiều so với “chiếc bánh” được vẽ ra trước đó, như lợi nhuận cao ngất, bất động sản lớn, chia tách 1:2 và niêm yết. Kết quả là cổ phiếu Tân Đại Hưng trong hơn 10 ngày qua cũng mất hơn 50% giá mà không có người mua.
Khi lấy ý kiến các chuyên gia tài chính về nguyên nhân các đợt phát hành thất bại trong 3 tháng vừa qua, phóng viên ĐTCK ghi nhận được nhận 5 lý do chính theo thứ tự ưu tiên như nhau: một là, phương án sử dụng vốn phát hành thiếu thuyết phục; hai là, kỳ vọng của DN quá mức; ba là, lãnh đạo DN thiếu thẳng thắn; bốn là, phương pháp phát hành sai do đơn vị tư vấn thiếu kinh nghiệm hoặc không sử dụng tư vấn; năm là, thông tin của DN không đáng tin cậy. Như dẫn chứng ở trên, các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp như VinaCapital, Indochina Capital và Mekong Capital cũng có thể mắc sai lầm và sau các sai lầm đó, vai trò của nhà tư vấn và bảo lãnh phát hành càng quan trọng hơn.
Ý tưởng đã thiếu khả thi
Trong tháng 8 này, thị trường tiếp tục chứng kiến nhiều cuộc đấu giá lớn thất bại vì 5 nguyên nhân trên.
Phiên đấu giá của CTCP Tái bảo hiểm quốc gia Việt Nam (Vinare) chỉ có 10 nhà đầu tư tham dự với số cổ phần bán được chỉ đạt 5,93%. CTCP Đầu tư Phát triển Đô thị và Khu công nghiệp Sông Đà (SJS) may mắn hơn với lượng đặt mua chưa bằng 1/12 lượng chào bán và giá trúng thầu bình quân cũng chỉ cao hơn khởi điểm… 4 đồng. Trước đó ngày 23/7, cổ phần Bảo Việt tiếp tục ế trong đợt bán tiếp với chỉ 1,91 triệu cổ phần được mua trong số 15,65 triệu cổ phần chào bán.
Theo lãnh đạo CTCK SSI, phương án phát hành cổ phiếu mới qua đấu giá mà nhiều công ty niêm yết lựa chọn hiện nay, như trường hợp Vinare và SJS kể trên, là phương án có ít cơ hội thành công ngay từ ý tưởng. Về bản chất, khi cổ phiếu của DN đã niêm yết thì phải tôn trọng nguyên tắc thông qua trung gian là thị trường tập trung và mỗi phiên giao dịch thực chất là đã sự đấu giá giữa người mua và người bán. Việc các DN niêm yết tiến hành phát hành qua đấu giá như hiện nay vô hình trung dẫn đến việc nhiều nhà đầu tư muốn bán cổ phiếu mà họ đang nắm giữ vào trước ngày chốt giá để tính giá khởi điểm phát hành và mua lại với giá rẻ hơn trong đợt đấu giá. Tình trạng này dẫn đến một hiệu ứng tâm lý nghiêng về tình huống cổ phiếu sẽ giảm giá và có tác động tiêu cực đến DN cả trước cũng như sau đợt đấu giá.
Ngoài yếu tố tâm lý, việc đưa cổ phiếu của một DN đã niêm yết ra bán đấu giá rộng rãi đồng nghĩa với việc mời gọi tất cả các nhà đầu tư, trong đó tỷ lệ nhà đầu tư nhỏ và có tiêu chí ngắn hạn luôn đông hơn, tham gia vào dự án đầu tư lâu dài và có ảnh hưởng ít nhiều đến hiệu quả trong ngắn hạn của DN. Do đó xét trong ngắn hạn, việc tăng một lượng cung cổ phiếu do các nhà đầu tư cá nhân bán ra sau đợt phát hành sẽ làm cán cân cung cầu bị lệch.
Theo SSI, cả 11 hồ sơ phát hành qua hình thức bảo lãnh và chào bán riêng lẻ mà SSI hỗ trợ tiến hành trong 3 tháng qua (như Pan Pacific, Agifish, Aquatex, Domesco, Sacom..) đều thành công với số tiền huy động được gần 4.000 tỷ đồng; giá trúng thầu bình quân chỉ thấp hơn giá thị trường cùng thời điểm 3%-7%. Hiện nay, SSI đang có hơn 70 hợp đồng tư vấn với nhiều DN có mục tiêu huy động lớn tính theo mệnh giá như Vinashin (98 tỷ đồng), Intresco (100 tỷ đồng), Vinasun (70 tỷ đồng), Licogi 16 (80 tỷ đồng), ICA (84 tỷ đồng)… và phương án được chọn vẫn là phát hành có bảo lãnh và chào bán riêng lẻ.
Cùng với SSI, Bảo Việt là CTCK được đánh giá cao trong vai trò tư vấn và bảo lãnh phát hành và phương án mà DN này lựa chọn chủ yếu là chào bán riêng lẻ thay vì đấu giá ra đại chúng.
Để nhà đầu tư quay lưng lại
Nhiều DN thường tiếc khoản phí bảo lãnh khoảng 2% và khoản phí tư vấn khoảng 1% giá trị của đợt phát hành nên từ chối hợp đồng bảo lãnh và chọn chi phí tư vấn thấp nhất. Việc này đồng nghĩa với việc CTCK thay vì nỗ lực hết mức để tìm kiếm các đối tác đầu tư chiến lược và đảm bảo phương án thành công thì họ chọn phương án khỏe hơn là lập một bản cáo bạch rồi cho công chúng đầu tư tự phán xét. Thiếu sự chủ động trong việc tìm đối tác mua cổ phần đã là một bất lợi, mặt khác chính thông điệp mà DN đưa ra trong các buổi giới thiệu (road show) là vấn đề khiến các nhà đầu tư quay lưng lại. Micheal Gibson, Giám đốc Công ty Tư vấn LYM tại Hồng Kông sau nhiều năm tham gia TTCK Việt Nam có nhận xét: “Các DN luôn muốn bán cổ phần và lãnh đạo DN luôn muốn bán cho nước ngoài với giá thật cao, nhưng khi chúng tôi đến tìm hiểu thì dường như họ chẳng có gì đáng giá được chuẩn bị sẵn sàng để bán cho chúng tôi, họ chỉ muốn thu tiền”.
Theo một số tổ chức đầu tư, những điều họ đặt ra để chất vấn lãnh đạo Công ty PNJ trong buổi road show đã không được trả lời thỏa đáng, nên họ từ chối không mua. Trường hợp tạo cảm giác phản cảm, thiếu tin tưởng nơi nhà đầu tư mà nhiều công ty thủy sản mắc phải là việc nói xấu DN cùng ngành hoặc không giải thích một cách thuyết phục rằng, chuyện gì sẽ xảy ra nếu tình hình thị trường không lạc quan như mong muốn. Ban lãnh đạo nhiều DN có thói quen dùng danh xưng “Ban lãnh đạo chúng tôi” hay “công ty chúng tôi” khi nói chuyện với cổ đông và rất nhiều DN đưa ra kế hoạch niêm yết, nhưng lại không thực hiện.
Liên quan đến đấu giá cổ phần, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng, hiện nay có nhiều đợt bán cổ phần của cổ đông nhà nước mà cách thức thực hiện có thể gây ảnh hưởng xấu đến thị trường và tâm lý của các nhà đầu tư nghiêm túc. Theo đó, vốn nhà nước tại các công ty cổ phần niêm yết thỉnh thoảng được mang ra bán đấu giá, thay vì phải bán qua thị trường thứ cấp như luật định.
đtck
|
