|
Nghĩa địa xe điện ở Trung Quốc: Ngành công nghiệp sớm nở tối tàn?
Nhờ được Chính phủ trợ cấp, ngành công nghiệp xe điện Trung Quốc phát triển bùng nổ, đưa quốc gia này trở thành một “gã khổng lồ” về ô tô điện, song giờ đây, chúng lại đang bị bỏ hoang khắp nơi ở những khu đất đầy cỏ dại.
Vùng ngoại ô thành phố Hàng Châu, Trung Quốc, có một ngôi chùa nhỏ đổ nát nhìn ra một loạt cánh đồng nơi hàng trăm chiếc ô tô điện bị bỏ hoang giữa cỏ dại và rác thải. Người dân địa phương gọi đây là “nghĩa địa xe điện”.
Những “nghĩa địa xe điện” tương tự đã mọc lên ở ít nhất 5 - 6 thành phố trên khắp Trung Quốc, mặc dù một số nơi đã được dọn sạch. Ở Hàng Châu, có những chiếc xe điện bị bỏ lại quá lâu đến nỗi cây dại mọc ra từ cốp xe, có những chiếc bị bỏ đi một cách vội vàng đến nỗi đồ chơi vẫn còn nằm trên bảng điều khiển.
Cảnh tượng này gợi nhớ lại hậu quả của cuộc khủng hoảng chia sẻ xe đạp ở Trung Quốc vào năm 2018. Khi đó, hàng chục triệu chiếc xe đạp bị bỏ trôi xuống sông, mương và bãi đậu xe bỏ hoang sau sự trỗi dậy và sụp đổ của các startup được hậu thuẫn bởi những ông lớn công nghệ như Ofo và Mobike.
Lần này, những chiếc ô tô điện bị bỏ rơi có thể vì các công ty gọi xe sở hữu chúng phá sản hoặc do chúng sắp trở nên lỗi thời khi các nhà sản xuất liên tục tung ra các mẫu EV mới với các tính năng tốt hơn và phạm vi lái xe dài hơn. Hình ảnh “nghĩa địa xe điện” là một minh chứng rõ ràng cho thấy sự dư thừa và lãng phí có thể xảy ra khi nguồn vốn ồ ạt đổ vào một ngành công nghiệp đang phát triển. Nó có lẽ cũng là một tượng đài kỳ lạ cho sự tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực xe điện trong vài năm qua.
Khoảng một thập kỷ trước, nhờ chính sách trợ cấp của Chính phủ, hàng trăm nhà sản xuất ô tô trên khắp Trung Quốc, kể cả những công ty lâu đời và startup, đều lấn sân sang mảng sản xuất xe điện. Họ tạo ra một lượng lớn xe điện ở ngay giai đoạn đầu, với những chiếc xe còn tương đối đơn giản, trong một số trường hợp, pin chỉ có thể chạy được khoảng 100 km sau một lần sạc.
Những phương tiện đó chủ yếu được các công ty gọi xe mua về để cho tài xế thuê. Young Huang - chuyên gia phân tích cấp cao của công ty tư vấn JSC Automotive, cho biết: “Khi thị trường xe điện Trung Quốc mới bắt đầu, doanh số bán hàng tăng nhờ các công ty cung cấp dịch vụ chia sẻ xe. Chỉ có một vài khách hàng tư nhân chọn mua chúng”.
Nhu cầu lớn đã tạo ra một ngành công nghiệp phát triển theo cấp số nhân kể từ đó. Trung Quốc hiện là quốc gia dẫn đầu thế giới về ô tô sạch, với sản lượng khoảng 6 triệu xe điện và xe hybrid vào năm ngoái, tương đương gần 1/3 số ô tô mới được bán ra trong nước. Nó chiếm 60% đội xe điện hiện tại của thế giới và có cơ sở hạ tầng sạc EV rộng lớn nhất hành tinh.
Nhưng sự phát triển nhanh như chớp đó cũng gây ra không ít hậu quả. Nhiều công ty gọi xe sớm sử dụng xe điện đã phải ngừng hoạt động. Hiện có khoảng 100 nhà sản xuất ô tô điện ở Trung Quốc, giảm từ khoảng 500 vào năm 2019.
Đơn cử, công ty cung cấp dịch vụ chia sẻ ô tô Panda, được Chongqing Lifan Auto Co. hậu thuẫn, đã đóng cửa và chính Lifan Auto cũng đã đệ đơn phá sản vào năm 2020. Panda được Geely mua lại một năm sau đó. Tại một trong những “nghĩa địa xe điện”, Bloomberg News phát hiện có thương hiệu xe điện Maple, được sản xuất bởi liên doanh giữa Geely và Lifan.
“Nghĩa địa xe điện” là một hậu quả đáng lo ngại của sự hợp nhất đó. Không chỉ làm mất mỹ quan đô thị, việc loại bỏ xe điện một cách nhanh chóng đang làm giảm lợi ích đối với khí hậu của chúng, vì quá trình sản xuất chúng tạo ra nhiều khí thải hơn trong khi chúng chỉ mang lại một lợi thế so với ô tô động cơ đốt trong. Đó là pin đã qua sử dụng của mỗi chiếc xe điện cũng chứa các thành phần quý giá như niken, lithium và coban, những kim loại có thể được tái chế để làm cho ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc trở nên thân thiện hơn với môi trường.
Theo thông tin từ giới truyền thông địa phương, chính quyền Hàng Châu đã tuyên bố sẽ xử lý những chiếc EV bị bỏ hoang này. Nhưng khi Bloomberg News tới khảo sát vào cuối tháng trước, vẫn còn một số địa điểm chứa đầy xe điện bị bỏ hoang ở các quận Yuhang và West Lake của thành phố.
Tại một cánh đồng, hơn 200 chiếc ô tô màu trắng, chủ yếu là xe nhỏ gọn chạy bằng pin do Công ty Ô tô Trường An Trùng Khánh sản xuất, đang đậu lung tung. Màu sơn thân xe cho thấy hầu hết chúng từng được vận hành bởi các công ty gọi xe Didi Chuxing Technology Co. và Faststep Automobile Management.
Tất cả đều có biển xanh dương, có nghĩa là chúng được sản xuất và đăng ký trước tháng 12/2017, thời điểm chính quyền Hàng Châu bắt đầu chuyển sang gắn biển xanh lá cho các phương tiện năng lượng mới. Nhãn đăng ký cho thấy một số xe được phép chạy cho tới năm 2021.
Tại địa điểm khác gần một con sông, khoảng 1,000 chiếc EV đang đỗ ngay ngắn song lại bám đầy bụi. Một số xe có nhãn dán từ Ledao Chuxing, một công ty cung cấp dịch vụ chia sẻ chuyến đi đã đóng cửa vào đầu năm nay. Những chiếc xe khác mang thương hiệu thuộc về Caocao Chuxing, một dịch vụ gọi xe thuộc sở hữu của Hangzhou Youxing Technology Co.
Các EV bị bỏ lại địa điểm này chủ yếu được sản xuất bởi Changan, Zhejiang Geely Holding Group Co. và Dongfeng Motor Group Co., đối tác liên doanh của Nissan Motor Co. tại Trung Quốc.
Một số xe còn khá mới, được gắn biển xanh lá, thậm chí có hình dán trên cửa sổ nhắc hành khách đeo khẩu trang để phòng COVID-19. Những chai nước rỗng thậm chí còn vương vãi trên ghế sau của các xe khác.
Trước khi Tesla Inc. đến Trung Quốc và bắt đầu sản xuất ô tô từ nhà máy ở Thượng Hải vào đầu năm 2020, hầu hết xe điện được sản xuất tại nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đều là xe nhỏ và chất lượng thấp. Chúng hầu như không hấp dẫn người tiêu dùng giữa vô số mẫu ô tô động cơ đốt trong đẹp mắt hơn.
Để bắt đầu áp dụng EV, Chính phủ vào cuối những năm 2000 bắt đầu đưa ra các khoản trợ cấp lên tới 60,000 nhân dân tệ (8,400 USD) cho mỗi chiếc EV và hạn chế quyền sở hữu ô tô chạy xăng ở một số thành phố lớn. Các nhà sản xuất ô tô hậu thuẫn hoặc thành lập loạt startup gọi xe và lấp đầy đội xe của họ bằng EV.
Vào giữa những năm 2010, Trung Quốc đẩy mạnh tỷ lệ sử dụng EV bằng cách thưởng cho những nhà sản xuất EV và phạt các bên sản xuất ô tô tiêu thụ nhiên liệu cao. Một báo cáo xuất bản năm 2021 của Fitch Ratings Inc. đã nêu ra khả năng một số công ty bắt đầu thành lập công ty gọi xe để dễ dàng để hấp thụ lượng xe điện tồn kho ngày càng tăng do công chúng không mua.
Một số công ty cũng bắt đầu gian lận chương trình trợ cấp bằng cách làm sai lệch hồ sơ về những chiếc EV không tồn tại. Ví dụ, họ có thể sản xuất một khung xe rỗng không chứa pin hoặc chế tạo ô tô với pin không đáp ứng đúng thông số kỹ thuật. Nhật báo People’s Daily vào năm 2016 trích dẫn các ước tính cho biết hàng chục công ty đã lừa đảo để yêu cầu được trợ cấp hơn 9.3 tỷ nhân dân tệ (1.3 tỷ USD).
Kết quả, Bắc Kinh bắt đầu cắt giảm trợ cấp quốc gia cho tất cả giao dịch mua EV vào năm 2019. Nhiều công ty gọi xe đã không chuẩn bị cho sự thay đổi chính sách này và nó đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng tiền của họ. “Những người chơi đó đã không thể sống sót”, ông Huang nói.
“Nghĩa địa xe điện” cũng lần đầu tiên xuất hiện vào cuối năm đó và hình ảnh tràn ngập khắp truyền thông địa phương.
Giám đốc phòng nghiên cứu doanh nghiệp Trung Quốc của Fitch Ratings, Jing Yang, cho biết bà không ngạc nhiên khi biết sự tồn tại của “nghĩa địa xe điện”.
Theo bà, công ty taxi và nhà điều hành đội xe từng sử dụng EV đã làm tốt công việc giáo dục người tiêu dùng rằng xe điện là lựa chọn thay thế an toàn. Nó thúc đẩy các nhà sản xuất đầu tư vào công nghệ liên quan đến EV vào thời điểm thị trường tiêu dùng không có nhu cầu nhưng lại tạo nền tảng cho nhu cầu rộng lớn hơn sau này.
“Hiện tượng này đặt dấu chấm hết cho một thời kỳ của thị trường xe năng lượng mới tại Trung Quốc, song chưa chắc đã cho thấy viễn cảnh tương lai của nó”, bà Yang nói.
Nói về những chiếc EV bị bỏ bơ vơ, Geely cho biết chỉ có khoảng 40 chiếc EV thuộc sở hữu của Caocao Chuxing, startup dịch vụ gọi xe được Geely hậu thuẫn, và họ đã trả tiền cho chủ lô đất để cất giữ những chiếc xe này cho đến ngày 19/08. Công ty cho biết những chiếc xe này vẫn sẵn sàng lăn bánh và sẽ được gửi đến các thành phố khác.
Tuy nhiên, ở một trường hợp khác, truyền thông địa phương từ năm 2021 cho biết những chiếc xe của Faststep đang chờ được bán đấu giá. Mặt khác, tài khoản WeChat chính thức của công ty đã không hoạt động kể từ năm 2019 và những số điện thoại được liệt kê trên một bài đăng cũ cũng không còn hoạt động.
Kim Dung (Theo Bloomberg)
Thiết kế: TM
FILI
|
