Trung Quốc đã bán thành công 4 tỉ euro trái phiếu, gồm ba kỳ hạn 5 năm, 10 năm và 15 năm. Loại 5 năm có lợi suất âm 0,152% còn loại 10 và 15 năm có lợi suất dương, lần lượt là 0,318% và 0,664%. Đây là lần đầu tiên Trung Quốc phát hành trái phiếu có lợi suất âm.

Còn trên thế giới, hiện nay đang có chừng 16.000 tỉ đô la Mỹ trái phiếu lợi suất âm đang lưu hành. Vì sao người ta chen nhau mua một thứ tài sản mà năm năm sau biết chắc là sẽ mất giá, vì sao họ không để nguyên tiền mặt cho khỏi thiệt hại?

Có khả năng bán lại kiếm lời

Có nhiều lý do giải thích vì sao nhà đầu tư chịu bỏ tiền mua trái phiếu lợi suất âm, trong đó lý do đầu tiên là khả năng bán lại kiếm lời. Một trái phiếu mệnh giá 1.000 đồng, lãi suất 5%, phát hành vào đầu năm, đến giữa năm lại có một trái phiếu khác mệnh giá cũng 1.000 đồng nhưng lãi suất chỉ còn 3%, lúc đó giá mua bán trái phiếu đầu tiên trên thị trường thứ cấp sẽ tăng bởi ai nắm giữ nó hưởng lãi cao hơn so với bây giờ.

Tương tự như vậy, lợi suất trái phiếu 5 năm của Trung Quốc phát hành âm 0,152%, nếu sau này các đợt trái phiếu khác có lợi suất âm sâu hơn, âm 0,2% chẳng hạn, lúc đó giá trái phiếu phát hành tuần trước sẽ tăng, nhà đầu tư nào mua, sẽ có lãi nếu bán lại.

Có khả năng đồng euro lên giá

Khi mua trái phiếu của Trung Quốc mà mệnh giá tính bằng euro, nhà đầu tư phải tính đến khả năng euro lên hay xuống giá so với ngoại tệ mạnh khác, chủ yếu là đô la Mỹ. Lấy ví dụ, trái phiếu 10 năm của Chính phủ Mỹ bằng đô la Mỹ hiện có lợi suất chừng 0,7%, cao hơn trái phiếu 10 năm của Chính phủ Đức bằng euro, lợi suất hiện âm 0,5%.

Tuy nhiên nếu có ai mua trái phiếu Đức cách đây sáu tháng, nay tính ra có lợi hơn vì euro lên giá đến 6% so với đô la Mỹ, không những bù vào chỗ thua thiệt 1,2 điểm phần trăm lợi suất (âm 0,5% so với dương 0,7%) mà còn lãi thêm khá đậm.

Những người mua trái phiếu lợi suất âm của Trung Quốc ắt cũng tính đến khả năng này vì nhiều dự báo cho rằng đô la Mỹ sẽ mất giá mạnh trong những năm tới. Dĩ nhiên, luôn có rủi ro thị trường không như dự báo, lúc đó phải chịu lỗ vì đó là đặc điểm của đầu tư.

Mua trái phiếu là giữ tiền trong két sắt có phí

Hai lý do trên là chuyện lời ăn lỗ chịu, trong khi lý do quan trọng nhất là nhà đầu tư chọn mua trái phiếu lợi suất âm vì xem nó như một nơi cất giữ tài sản khá bảo đảm, là một chọn lựa an toàn trong các chọn lựa có sẵn. Chẳng hạn, khi đối diện với chọn lựa mua trái phiếu của Chính phủ Đức xếp loại AAA rất chắc ăn và trái phiếu của một nơi nào đó không có uy tín phát hành. Cho dù mua trái phiếu Đức phải trả thêm phí mà chắc ăn khi đáo hạn tiền còn ở đó, còn hơn mua trái phiếu kia có lãi nhưng rủi ro bị xù nợ là cao.

Hiện nay ở châu Âu, để tiền trong tài khoản ngân hàng hưởng lãi hầu như không còn là một chọn lựa khả thi vì đã có nhiều ngân hàng bắt đầu tính phí giữ tiền cho khách. Ngân hàng Starling của Anh đã bắt đầu tính phí 0,5% cho những khoản tiền gửi từ 50.000 euro trở lên. Trái phiếu Trung Quốc phát hành có loại được lợi suất âm, có loại vẫn dương, chứng tỏ trong trung hạn giới đầu tư đánh giá trái phiếu nước này an toàn.

Trông chờ giảm phát

Lý do quan trọng nhất để nhà đầu tư chọn mua trái phiếu có lợi suất âm là khả năng trong tương lai sẽ xảy ra giảm phát, là khi chỉ số giá cả hàng hóa và dịch vụ liên tục giảm xuống, có thể ở mức âm. Lấy ví dụ một trái phiếu có lợi suất âm 1% nhưng trong cùng kỳ hạn đó, lạm phát biến thành giảm phát, giá cả sụt xuống mức âm 5%. Như thế nhà đầu tư sẽ có sức mua cao hơn với khoản tiền lúc trái phiếu đáo hạn.

Hiện nay lạm phát ở các nước sử dụng euro đang rất thấp. Tháng 8-2020 tỷ lệ lạm phát tính theo năm ở khu vực sử dụng euro là âm 0,2%. Tình hình lạm phát giữa các nước EU là không đồng đều, âm sâu nhất là ở Cyprus (-2,9%), Hy Lạp (-2,3%) còn ở một số nước vẫn cao như ở Hungary (4%), Ba Lan (3,7%)...

Ngoài ra, nhà đầu tư cho rằng Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) sẽ tiếp tục mua vào trái phiếu như một cách bơm tiền vào thị trường. Lúc đó họ sẽ bán lại trái phiếu và hưởng lãi; chưa kể theo quy định một số loại nhà đầu tư phải giữ một lượng trái phiếu nhất định trong danh mục đầu tư của mình. So với trái phiếu của các nước châu Âu, trái phiếu do Trung Quốc phát hành vẫn chưa âm bao nhiêu. Hiện nay lợi suất trái phiếu năm năm của Đức đang âm 0,749%.