|
Cú bùng nổ kinh tế 3 thập kỷ đột nhiên chững lại ở Việt Nam
Trong 3 thập kỷ qua, Việt Nam chỉ biết đến với những thông tin kinh tế từ tốt đến tuyệt vời. Đầu kéo tăng trưởng ổn định từ xuất khẩu đã giúp ngày càng nhiều người gia nhập vào tầng lớp trung lưu.
Tuy nhiên, đại dịch Covid-19 đã thay đổi mọi thứ. Khi mà các công ty may mặc chứng kiến sự sụt giảm đơn hàng và các lĩnh vực khác cũng đột nhiên chững lại về xuất khẩu, người lao động Việt Nam giờ phải trải qua phần tiêu cực của việc gắn kết chặt chẽ với kinh tế toàn cầu. Đà giảm tốc về kinh tế tại Mỹ và các thị trường khác mà Việt Nam giao thương mại đã được thể hiện trên các con đường ở Tp.HCM và Hà Nội, cũng như ở những thị trấn và trung tâm du lịch khác.
Người dân đeo khẩu trang đi chợ tại Phố Cổ, Hà Nội. Ảnh: Bloomberg
|
Lê Thị Hoa – một người buôn bán trái cây cắt sẵn bên ngoài chợ Bến Thành nằm ngay trung tâm của trung tâm thương mại Tp.HCM – nằm trong số những người tự hỏi: Phải chăng khoảng thời gian tươi đẹp đã qua đi.
“Hiện tại, người dân không hay ra ngoài”, bà Hoa (55 tuổi) cho biết khi đang ngồi trên một chiếc ghế cạnh rổ trái cây và đối diện một nhà hàng hải sản đã đóng cửa. “Tôi chỉ có thể bán khoảng 1/3 so với mức trước đại dịch”.
Việt Nam thực sự là một trong những ngôi sao của hiện tượng toàn cầu hóa, chuyển mình từ nền kinh tế nông nghiệp sang một trung tâm sản xuất chỉ trong vòng vài thập kỷ. Với xuất khẩu tương đương quy mô GDP, Việt Nam chứng kiến nền kinh tế tăng trưởng nhanh tới 7.02% trong năm 2019. Hiện tại, đất nước hình chữ “S” sắp phải chứng kiến đà tăng trưởng chậm nhất trong 2 thập kỷ qua, được dự báo ở mức 2.4% trong năm nay. Trong quý 2/2020, GDP Việt Nam chỉ tăng 0.36% so với cùng kỳ.
Người dân ngồi ngoài những cửa hàng đã đóng cửa. Ảnh Bloomberg
|
“Việt Nam đã trải qua thời kỳ toàn tin tích cực trong 30 năm qua”, Ralf Matthaes, Tổng Giám đốc tại Infocus Mekong Research, nhận định. Ông đã sinh sống tại Việt Nam kể từ năm 1994. “Đây là lần đầu tiên Việt Nam chứng kiến sự giảm tốc mạnh đến thế kể từ khi gia nhập vào cộng đồng kinh tế toàn cầu từ 20 năm về trước”.
Đà chững lại đột ngột của Việt Nam phơi bày những tác động sâu rộng của đại dịch Covid-19 và cho thấy thậm chí những quốc gia kiểm soát tương đối thành công dịch bệnh cũng chẳng thể tránh khỏi những thiệt hại về kinh tế. Các nền kinh tế như thế này khó mà trở lại trạng thái bình thường cho đến khi cả thế giới yên ổn trở lại.
“Con đường sắp tới có lẽ rất gập ghềnh”, Sian Fenner, Chuyên gia kinh tế tại Oxford Economics, cho hay. “Các quốc gia theo định hướng xuất khẩu vẫn còn chịu nhiều rủi ro”. Oxford Economics dự báo thương mại toàn cầu giảm 8% trong năm 2020.
Trong tháng 4/2020, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam giảm 14% so với cùng kỳ năm trước, kế đó là đà giảm 12.4% trong tháng 5/2020 khi thương mại toàn cầu chững lại, theo Cục Hải quan Việt Nam. Trong 7 đầu năm, xuất khẩu chỉ tăng trưởng 1.5%, thấp hơn rất nhiều so với mức 8% của cùng kỳ năm trước.
Tác động từ sự gắn kết về thương mại
Dù vậy, những nhà lãnh đạo của Việt Nam vẫn không muốn kinh tế giảm tốc sau khi ký hơn 10 thỏa thuận thương mại trong những năm gần đây và biến đất nước hình chữ “S” thành nam châm thu hút đầu tư nước ngoài.
Chính phủ Việt Nam nhận được nhiều lời khen ngợi từ phía quốc tế nhờ kiểm soát dịch Covid-19 thành công, mặc dù gần đây dịch bệnh lại bùng phát với tâm chấn Đà Nẵng. Tính tới ngày 25/08, Việt Nam ghi nhận 1,029 ca nhiễm Covid-19 và 27 ca tử vong khi các quan chức thực hiện các biện pháp chống dịch, đồng thời cho phép các doanh nghiệp sản xuất tiếp tục mở cửa hoạt động.
Người dân đeo khẩu trang ngồi chờ tại khu xét nghiệm Covid-19 ở Hà Nội. Ảnh: Bloomberg
|
Mặc dù Việt Nam đang trong trạng thái tốt hơn so với các nền kinh tế khác của châu Á – nơi dịch bệnh vẫn còn đang lây lan và làm gián đoạn cuộc sống người dân, nhưng việc phụ thuộc vào thị trường nước ngoài và một ngành du lịch đang tăng trưởng mạnh khiến nền kinh tế đang lên này cũng chịu tác động từ những biến động trên toàn cầu.
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã trở thành điểm đến đáng chú ý của chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là nơi đặt nhà máy của nhiều công ty quốc tế như Intel Corp., Samsung Electronics Co. và LG Electronics Inc., cũng như các nhà sản xuất tấm năng lượng mặt trời và nhà sản xuất hàng may mặc. Kim ngạch xuất khẩu Việt Nam lên mức 264.3 tỷ USD trong năm 2019 – tăng 4 lần so với năm 2008. Tiền lương trung bình hàng năm tăng từ 1,154 USD lên 2,800 USD trong giai đoạn này, theo dữ liệu từ Chính phủ Việt Nam.
Bên trong một nhà máy gần Thái Bình. Ảnh: Bloomberg
|
Tốc độ xuất khẩu hàng từ Việt Nam tới Mỹ – thị trường lớn nhất chiếm 23% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2019 – tăng trưởng chậm lại trong nửa đầu năm 2020. Chính phủ ghi nhận mức tăng trưởng 14.6% từ kim ngạch xuất khẩu hàng hóa đến Mỹ, chỉ bằng một nửa mức tăng trưởng của năm 2019.
Nhiều lĩnh vực bị giáng đòn cực kỳ nặng nề, như dệt may và may mặc, vốn tạo việc làm cho hàng triệu người lao động tay nghề thấp. Nhà máy của Samsung tại Việt Nam hạ dự báo xuất khẩu năm 2020 xuống 45.5 tỷ USD, giảm 13.5 tỷ USD so với năm 2019, theo Bộ Công Thương Việt Nam. Được biết, hàng thiết bị điện tử chiếm 20% tổng kim ngạch xuất khẩu Việt Nam trong năm trước.
Nỗi đau của ngành du lịch
Trong khi đó, ngành du lịch – vốn góp 9% vào nền kinh tế - chứng kiến doanh thu giảm 55.4% trong 7 tháng đầu năm. Khoảng 31 triệu người lao động (chiếm gần 1/3 dân số) hứng chịu tác động tài chính trong quý 2/2020.
Nỗi đau kinh tế toàn cầu càng bị khoét sâu bởi những lệnh phong tỏa kinh tế trong phần lớn tháng 4 và các giới hạn được áp đặt trong đợt bùng phát mới.
Trong bối cảnh hàng triệu nhân viên trong chuỗi lắp ráp mất việc, một vài quan chức chính quyền địa phương lo ngại về khả năng xảy ra bất ổn xã hội, Fred Burke, Đối tác quản lý tại công ty luật Baker McKenzie ở Tp.HCM. Ông nhớ lại Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng gần đây kêu gọi các thành viên trong Diễn đàn Kinh doanh Việt Nam không sa thải người lao động, hãy cố giữ họ lại càng lâu càng tốt.
Xét tới sự gián đoạn vì Covid-19, niềm tin người tiêu dùng đang ở mức thấp nhất trong 25 năm, theo Infocus Mekong Research. Khoảng 2/3 người dân Việt Nam đang trì hoãn hoặc quyết định không mua đồ vật có giá trị cao và 63% người dân Việt Nam đang xem xét vay nợ.
“Mọi người đang tiết kiệm tiền và không ra ngoài quá nhiều”, Bùi Viết Nam, vị Giám đốc 34 tuổi tại một công ty sản xuất hàng may mặc ở Tp.HCM, nhận định. “Thu nhập đang trên đà giảm và người dân đang suy nghĩ về những cách kiếm thêm tiền thông qua bán hàng trực tuyến hoặc kiếm thêm việc bán thời gian thứ hai. Đây là một thế giới mới”.
Vũ Hạo (Theo Bloomberg)
FILI
|
