|
Tại sao người Nhật Bản lại quá ám ảnh với việc đúng giờ đến thế?
Tháng trước (2/2019), Nhật Bản bị khuấy động bởi một vụ bê bối – Bộ Trưởng Olympics quốc gia, Yoshitaka Sakurada, đã liều lĩnh đến trễ 3 phút trong một cuộc họp Quốc hội. Phe đối lập đã thực hiện một cuộc biểu tình kéo dài 5 tiếng để phản ứng lại sự chậm trễ của ông Sakurada, trong khi đó công chúng cũng phẫn nộ vì hành động này của ông. Vài ngày sau, ông buộc phải xin lỗi.
Việc đúng giờ không chỉ áp dụng với những quan chức cấp cao. Đối với những người hoạt động kinh doanh, các tổ chức và cả những cơ quan có liên quan đến làm việc, chuyện đến đúng giờ là điều tối quan trọng ở Nhật Bản.
Bộ trưởng Olympics quốc gia Nhật Bản, Yoshitaka Sakurada.
|
Năm 2018, một con tàu của JR-West Railway đã dừng ở bến sớm hơn 25 giây so với bình thường, việc đó đã khiến công ty này nhận nhiều lời chỉ trích công khai và làm công ty phải xin lỗi công chúng. Sự cố này được đưa tin rộng rãi trên toàn Nhật Bản và được xem như là một lỗi lớn của công ty JR-West Railway.
“Sự phiền phức to lớn mà chúng tôi gây ra cho khách hàng thật sự không thể tha thứ được”, công ty này cho biết.
Từ khi còn nhỏ, người Nhật Bản đã được dạy dỗ về sự cần thiết của việc đúng giờ.
“Cha mẹ luôn luôn bảo tôi rằng việc quan trọng nhất là không được đi trễ, hãy nghĩ về những người sẽ bị tôi làm ảnh hưởng nếu như tôi đi trễ dù chỉ một chút so với lịch trình và tôi nghĩ là tôi đã thấm nhuần lời dạy đó”, Issei Izawa, một sinh viên đại học 19 tuổi, nói.
Kanako Hosomura, một bà nội trợ 35 tuổi sống ở quận Saitama, nói rằng cô rất ghét việc đi trễ - thậm chí trễ 1 phút cũng không được.
“Tôi luôn muốn đến sớm trong một cuộc hẹn bởi vì tôi thà ngồi đợi người khác chứ tôi không muốn để người khác phải đợi mình”, cô Hosomura nói, ngoài ra cô ấy còn kể rằng cô sẽ không tiếp tục làm bạn với người nào hay đến trễ và làm phiền đến người khác.
Nhưng đối với nhiều người, văn hóa đúng giờ này có thể tạo ra sự căng thẳng. “Bạn gái tôi làm việc tại trung tâm gọi điện của JR Railways. Tuần trước, sau khi nghỉ giải lao cô ấy quay về làm việc và người quản lý ở đó nói với cô ấy là ‘Cô trễ 10 giây rồi đấy’”, một người đàn ông giấu tên chia sẻ, anh còn nói thêm rằng người bạn gái đó của anh cuối cùng đã phải nhận một phiếu cảnh báo vì sự chậm trễ 10 giây của mình. “Điều đó thật quá đáng”, anh chàng đó nói.
Nỗi ám ảnh với sự đúng giờ của người Nhật Bản thường bị du khách đến đây xem như là một việc hài hước – việc đúng giờ thường được đóng khung là một trong những sự châm biếm lớn nhất của quốc gia này. Nhưng thật sự thì việc trễ giờ ở nơi công sở có ảnh hưởng thật sự đến nền kinh tế.
Ở Anh, những công nhân đi trễ đã làm nền kinh tế thất thoát 9 tỷ Euro (tương đương 11.7 tỷ USD) , dựa trên báo cáo năm 2017 của Heathrow Express. Một nửa số người tham gia khảo sát trong bài báo cáo nói rằng họ trễ làm và trễ họp một cách thường xuyên.
Ở Mỹ, việc chậm trễ cũng gây ra thiệt hại lớn. Ở bang New York, những công nhân đi trễ đã làm thất thoát 700 triệu USD một năm; ở California, những người đến trễ làm thất thoát của bang số tiền hơn 1 tỷ USD mỗi năm, dựa trên báo cáo năm 2018 của Inc Magazine.
Nhưng Nhật Bản không phải lúc nào cũng đúng giờ đến vậy – cho đến cuối những năm 1800, đất nước tiền công nghiệp Nhật Bản có thái độ dễ chịu hơn nhiều. Willem Huyssen van Kattendijke, một sĩ quan hải quân Hà Lan đã đến Nhật Bản vào những năm 1850, đã viết trong nhật ký của mình rằng người dân ở đây không bao giờ đúng giờ. “Sự nhàn rỗi của người Nhật Bản thật đáng ngạc nhiên”, ông nói rõ. Thời đó, tàu thường đi trễ 20 phút so với lịch trình.
Suốt thời Minh Trị (1868-1912), thời điểm mà Thiên Hoàng Meiji bãi bỏ chế độ phong kiến và thực hiện những cải cách quân sự quan trọng và công nghiệp hóa đất nước, đúng giờ trở thành một quy phạm văn hóa, theo một bài báo năm 2008 của tờ East Asian Science, Technology and Society xuất bản bởi Đại học Duke.
Đặc điểm này được coi như là nguyên lý chính trong quá trình chuyển giao từ một đất nước nông nghiệp thành một đất nước công nghiệp hóa của Nhật Bản.
Trường học, nhà máy và đường sắt – đây là những nơi mà người ta bắt buộc phải tuân thủ về giờ giấc – là những tổ chức dẫn đầu về sự thay đổi của xã hội này. Các nhà máy ở Nhật đã áp dụng Taylorism, hệ thống quản lý nhà máy giúp tiết kiệm hiệu suất và năng suất lao động bằng cách tạo ra những dây chuyền lắp ráp và băng tải.
Trong khoảng thời gian này, đồng hồ trở thành vật phẩm phổ biến và quy chuẩn 24 giờ một ngày dần trở nên quen thuộc với những người dân. Theo nhà nghiên cứu thời gian Ichiro Oda, điều quan trọng nhất trong khoảng thời gian này là người Nhật đã nhận ra “thời gian là vàng bạc”.
Trong những năm 1920, văn hóa đúng giờ được lưu truyền khắp đất nước này như một điều gì đó rất thiêng liêng.
Những tấm áp phích hướng dẫn cách sống được dán thật nổi bật với những hướng dẫn tạo kiểu tóc nhanh chóng trong vòng 5 phút cho phụ nữ và chỉ tốn 55 phút trong những dịp trang trọng.
Áp phích hướng dẫn tạo kiểu tóc nhanh chóng cho phụ nữ Nhật Bản.
|
Kể từ đó, đúng giờ dần gắn liền với năng suất lao động ở các công ty và tổ chức, Makoto Watanabe, Phó Giáo sư ban tuyên truyền và truyền thông tại Đại học Hokkaido Bunkyo, cho biết. “Nếu có công nhân nào đi trễ, công ty và cả đoàn thể đều bị ảnh hưởng”, ông nói. “Cá nhân mà nói, nếu tôi không đến đúng giờ, tôi sẽ không thể hoàn thành được những việc mà tôi cần phải làm”.
Mieko Nakabayashi, Giáo sư ngành khoa học xã hội tại Đại học Waseda và từng là nhà làm luật thuộc Đảng Dân chủ Nhật Bản, cho biết điều quan trọng nhất đối với các nhân viên ở công ty là phải thể hiện được bản thân họ là người kỷ luật và đúng giờ.
“Nếu bạn không làm được điều đó thì rất nhanh thôi bạn sẽ mang tiếng xấu ở trong công ty”, bà nói.
Nhưng cũng theo như bà giải thích, đúng giờ không phải luôn đem lại cùng một hiệu suất công việc.
Năm 1990, bi kịch đã xảy ra tại một trường cấp 3 ở quận Hyogo, một học sinh 15 tuổi đã thiệt mạng khi học sinh này cố gắng lách qua cổng để vào trường khi chúng sắp đóng lại vào lúc 8h30.
Người giáo viên bấm nút đóng cổng trường lúc đó đã bị sa thải và tai nạn trên đã gây ra nhiều vụ tranh luận trong xã hội lúc bấy giờ.
“Hồi đó, việc đóng cổng trường đúng giờ là chuyện thường nhật và giáo viên sẽ phạt những học sinh đi trễ bằng cách bắt chúng chạy một hoặc hai vòng sân trường”, Yukio Kodata (33 tuổi), một người Canada gốc Nhật đã sống và làm việc ở Nhật Bản, cho biết ở Nhật Bản việc ghi nhận đi trễ trong học bạ của một học sinh có thể làm ảnh hưởng đến cơ hội được vào đại học của học sinh đó.
Sự đúng giờ cũng không thể bù đắp được những phần kém hiệu quả của nhiều công ty và tổ chức ở Nhật Bản.
“Các cuộc họp thường kéo dài lâu quá mức, hầu hết mọi người không thực sự đóng góp gì nhiều từ công việc của họ, chỉ có những nhiệm vụ lặp đi lặp lại mỗi ngày. Và việc có mặt tại bàn làm việc lúc 9h sáng không thực sự làm nên điều gì khác biệt cho bức tranh tổng thể của công ty”, bà Mieko của Đại học Waseda nói, nhấn mạnh đến sự thật là hầu hết các công ty ở Nhật Bản đều yêu cầu nhân viên của họ làm việc ngoài giờ lên đến 80 tiếng mỗi tháng mà không trả công cho họ, theo một bài báo cáo năm 2016.
Cuối cùng, việc quá tập trung vào việc đúng giờ và thiếu đi giới hạn cho việc làm ngoài giờ đã làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống ở Nhật Bản, ông Yukio, người Canada lai Nhật, cho biết.
“Ở Nhật Bản, mọi người luôn giữ tâm lý rằng nếu những người khác đang làm một việc gì thì những người còn lại cũng sẽ làm y như vậy. Về cơ bản thì mọi người đều mắc kẹt tại một chỗ”, ông Yukio nói. “Đối với nhiều người bạn Nhật Bản của tôi, khi đến thăm Canada, họ đều không muốn quay về Nhật nữa. Họ thích Nhật Bản vì ngành công nghiệp giải trí và đồ ăn, nhưng họ không muốn quay về và làm việc ở đó”.
“Rất là buồn cười khi ở Canada, nếu bạn ra về lúc 17h chiều – thì sẽ có nghĩa là ‘Tôi đi đây, gặp lại sau nhé’. Nhưng câu đó chẳng bao giờ đúng khi ở Nhật”.
Trân Võ (Theo SCMP)
Fili
|
