|
Lãi nghìn tỷ, nhà băng vẫn thấp thỏm
Hoạt động kinh doanh khó khăn do tiêu dùng bị co hẹp, lãi suất cao... khiến nhiều DN không thể vay vốn. Điều đó tác động đến các ngân hàng khi cho vay - hoạt động kinh doanh mang lại nhiều lợi nhuận nhất - bị hạn chế. Từ nay đến cuối năm, nhiều ngân hàng tìm mọi cách đẩy tín dụng tăng lên, song, điều này là không dễ.
Lãi không bền vững
Hàng loạt ngân hàng thương mại đã công bố một mức lợi nhuận khá lớn, lên đến hàng nghìn tỷ đồng. Đa số các ngân hàng thương mại đều cho biết, về cơ bản họ đã đạt được tương đương một nửa lợi nhuận đề ra cho cả năm. Đây là điều đáng vui cho các ngân hàng trong bối cảnh chống lạm phát với các chính sách thắt chặt tiền tệ.
Chiều ngược lại, trong khi các ngân hàng lãi lớn thì đa số doanh nghiệp sản xuất kinh doanh bị lỗ hoặc giảm lãi đáng kể do khó khăn cả đầu ra lẫn đầu vào. Thậm chí, một số tính toán còn cho thấy tỷ suất lợi nhuận của các ngân hàng thương mại Việt Nam không hề giảm trong giai đoạn nền kinh tế khó khăn do Chính phủ thắt chặt tiền tệ. Điều khác thường này lại gây bức xúc bởi trong khi DN thua lỗ còn ngân hàng vẫn lãi to.
Tuy nhiên, theo ông Lê Xuân Nghĩa, con số lợi nhuận ngân hàng ở tuyệt đối thì lớn, nhưng nếu chia cho tổng tài sản và vốn chủ sở hữu thì khá thấp.
Theo báo cáo từ NHNN báo cáo về việc này thì lợi nhuận trên tổng tài sản (ROA) chỉ hơn 1%, và tỷ lệ lợi nhuận trên vốn tự có (ROE) khoảng 10%. Thậm chí, so sánh lợi nhuận của khối ngân hàng với lợi nhuận bình quân của hơn 500 công ty niêm yết không có chênh lệch nhiều, thậm chí tỷ lệ của các ngân hàng còn thấp hơn.
Ông Nghĩa thừa nhận, ngân hàng huy động với lãi suất bình quân 17%/năm và cho vay ra bình quân 20%. Tỷ lệ chênh lệch 3% cũng thấp hơn tỷ lệ ở các quốc gia khác nhưng hơi cao với bối cảnh kinh tế hiện nay tại Việt Nam.
Tuy nhiên, theo ông Nghĩa, thị trường sẽ tự chia sẻ lợi nhuận giữa ngân hàng, doanh nghiệp chứ không thể có biện pháp hành chính nào có thể can thiệp. Theo đó, DN và ngân hàng có một sự ràng buộc với nhau trong quan hệ tín dụng. Nếu các doanh nghiệp tiếp tục kinh doanh thua lỗ, không vay vốn thì chính các ngân hàng thương mại cũng sẽ gặp khó khăn. Và trong tình trạng hiện nay, nếu các DN thua lỗ, co hẹp sản xuất, không đến vay vốn ngân hàng thì mức lợi nhuận cao của ngân hàng có thực sự bền vững.
Trong số liệu mới công bố về hoạt động tiền tệ tháng 7, Ngân hàng Nhà nước cho biết, tính đến 20/7, tín dụng đối với nền kinh tế ước giảm 0,19% so với tháng trước; trong đó, tín dụng bằng VND giảm 0,88%, tín dụng bằng ngoại tệ tăng 1,96%. So với cuối năm trước, tín dụng đối với nền kinh tế ước tăng 7,57%. Đây là một mức tăng thấp so với mọi năm và so với chính mục tiêu tăng trưởng 20% đã đề ra cho cả năm.
Tín dụng vẫn chiếm tới 70% lợi nhuận của các ngân hàng nên việc tăng trưởng tín dụng thấp chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới kế hoạch kinh doanh của ngân hàng trong những tháng còn lại.
Thậm chí, trong những báo cáo gần đây của VCCI, các khảo sát từ Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho thấy đã có những dấu hiệu lo ngại về việc khối DN đang thực sự gặp khó khăn, nhiều DN đang hoạt động cầm chừng, có hẹp thậm chí có những DN phá sản. Con số 30% DN gặp nguy cơ đã được nhiều người nhắc đến.
Điều này sẽ khiến ngân hàng bị ảnh hưởng do nhu cầu vốn bị co hẹp khi DN không dám vay vốn vì lãi suất cao, xa hơn, các DN khó khăn, phá sản thì mọi thứ càng tồi tệ hơn. Đó là nợ xấu có thể tăng lên khiến cho rủi ro tăng trong hệ thống ngân hàng...
Một số liệu cho thấy, nợ xấu và nợ quá hạn đang có xu hướng tăng lên. Đến đầu tháng 6, tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng đã tăng lên mức 2,72% trong tổng dư nợ từ mức 2,17% trước đó. Còn tính cho bảy tháng, tại TP.HCM, nợ xấu và nợ quá hạn đã chiếm tới 4,39% tổng dư nợ. Nợ tăng, thì mức độ trích lập dự phòng cũng tăng lên... Ngân hàng đang đối mặt với nguy cơ mất vốn cho vay, lại còn đọng vốn trích lập. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận mà còn ảnh hưởng an toàn của các ngân hàng.
Hơn nữa, với những diễn biến gần đây, khi CPI được nới lên mức 17% và đang có dấu hiệu tăng trở lại thì việc giảm lãi suất sẽ còn khá mơ hồ. Lãi suất cao, DN khó khăn, tất nhiên hệ thống các ngân hàng thương mại sẽ gặp những rủi ro lớn hơn trong giai đoạn sáu tháng cuối năm 2011.
Giám đốc nhiều ngân hàng thừa nhận, họ đang đối mặt với nhiều khó khăn trong nửa cuối năm 2011 và cả đầu năm 2012, nhưng cách gì để đối phó là một điều không đơn giản.
Và một trong những hy vọng của các ngân hàng là với tốc độ tăng trưởng tín dụng 6 tháng đầu năm còn thấp nên sẽ còn địa dư để đẩy mạnh trong nửa cuối năm. Tuy nhiên, để đẩy được tín dụng tăng lên trong thời điểm này không phải là dễ.
Đẩy mạnh cho vay: Không dễ
Hiện nay, các ngân hàng đã tìm mọi cách để đẩy mạnh cho vay bằng cách hạ lãi suất cho một số đối tượng và các chương trình cho vay; đồng thời, xây dựng các chương trình cho vay hướng tới các đối tượng mới để mở rộng khách hàng.
Mới đây, Ngân hàng Á Châu (ACB) cũng bắt đầu ưu đãi lãi suất cho các cá nhân, hộ gia đình có nhu cầu vay vốn phục vụ mục đích kinh doanh, giải ngân từ 1/8 đến hết ngày 31/12 năm nay. Khách hàng sẽ được giảm lãi suất 1,2% cho từng lần giải ngân nếu vay từ 300-500 triệu đồng trở lên (tùy từng địa bàn).
ACB cho biết mục đích của chương trình này là hỗ trợ một phần chi phí lãi vay cho khách hàng nhưng thực chất ngân hàng muốn giảm lãi suất một cách có chọn lọc thay vì giữ ở mức cao khiến khách hàng khó tiếp cận. Với mặt bằng khoảng 20% thì mức giảm này sẽ đưa lãi suất xuống dưới 19% là sự cố gắng đáng kể.
Trong khi đó, từ tháng 7, Ngân hàng Phát triển Nhà TP.HCM (HDBank) cũng triển khai chương trình ưu đãi lãi suất vay vốn sản xuất kinh doanh dành cho khách hàng hoạt động trong ngành công nghiệp phụ trợ. Các phương án sản xuất kinh doanh đủ điều kiện sẽ được HDBank giảm 1-4% một năm so với biểu lãi suất cho vay thông thường.
Còn OceanBank đang có chương ưu đãi dành cho khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo đó, nếu đáp ứng được các tiêu chuẩn, điều kiện do OceanBank quy định sẽ được cho vay vốn thông thường và cho vay xuất khẩu với mức lãi suất ưu đãi.
Ngân hàng Tiên Phong (TienPhongBank)cũng cho biết, sẽ dành 1.000 tỷ cho tín dụng nông nghiệp. Cụ thể, nửa cuối năm 2011, TienPhongBank sẽ đẩy mạnh cho vay vốn lưu động cho sản xuất, xuất khẩu đặc biệt trong lĩnh vực tam nông). Ngân hàng này sẽ ưu tiên cho vay các doanh nghiệp sản xuất, chế biến nông sản, thu mua lúa gạo, kinh doanh phân bón, cao su, điều cà phê...
Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, các chương trình này dù đã rất có gắng nhưng lãi thực chất vẫn xoay quanh mức 20% là vẫn còn cao, và DN chắc chắn sẽ còn e ngại do tình hình kinh tế chưa tốt nên không ai dám mạo hiểm vay tiền.
Trong khi đó, lãi suất dù có xu hướng giảm nhưng cũng sẽ khó giảm mạnh. Vì thế, mong muốn đẩy tín dụng lên không dễ.
Lãnh đạo Ngân hàng Liên Việt (LienVietBank-LPB) cho hay, tín dụng rất khó tăng vì lãi suất chưa thể giảm mạnh. Hiện các ngân hàng dù có vốn nhưng chủ yếu là vốn ngắn hạn huy động với lãi suất cao. Ngân hàng ôm vốn chi phí cao thì không thể cho vay thấp. Trong khi DN đói vốn lại không dám vay. Đó là nghịch lý đã từng diễn ra và rất có thể sẽ lặp lại. Vì thế, dù dư địa tín dụng còn lớn nhưng chưa chắc ngân hàng đã tăng cho vay lên được.
Bên cạnh đó, dù mức tăng trưởng 20% còn khá rộng nhưng việc cho vay trong tiêu dùng, phi sản xuất lại đang bị hạn chế và yêu cầu được rút xuống. Đây là một thách thức lớn vì với nhiều ngân hàng số vốn cho vay trong lĩnh vực này chiếm khá lớn. Với tình trạng này, trong khi nhiều người đang đặt vấn đề tín dụng tăng tốc vào cuối năm thì nhiều ngân hàng lại lo không giải ngân được vốn đã huy động với lãi suất cao và có thế bị thua lỗ. Đáng lo ngại hơn, nhiều ngân hàng vừa tăng vốn điều lệ với mức lớn nay lại không thể cho vay được.
Chính vì thế, bên cạnh nỗ lực giảm lãi suất và mở rộng cho vay của mình, các ngân hàng đang đề xuất với Ngân hàng Nhà nước có sự linh hoạt trong chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng theo năng lực của từng ngân hàng cũng như từng đối tượng khách hàng.
Thậm chí, quy định về phi sản xuất cũng đang được đòi đánh giá lại, phân loại cụ thể hơn để ngân hàng được tháo vòng hạn chế để tăng cho vay.
Trong tín hiệu mới nhất, tân Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho biết, từ tháng 9, lãi suất có thể giảm về từ 17-19% và ngay trong tháng 8, sẽ tung ra một loạt các biện pháp kinh tế chứ không còn là các biện pháp hành chính đơn thuần để giảm lãi suất. Song, điều này cũng không thể ngay lập tức giúp ngân hàng dễ dàng hơn trong cho vay số vố huy động lãi suất cao vẫn còn lớn, nhu cầu DN vay hạ thấp còn các quy định hạn chế tín dụng thì vẫn còn đó.
Lê Khắc
DIỄN ĐÀN KINH TẾ VIỆT NAM
|
