|
Chỉ rỗng không thôi...
Tôi cùng ông tổng giám đốc một doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài im lặng bước ra ngoài phiên toà phúc thẩm ngày 18.5.2010, trong một tâm trạng trống rỗng.
Khi bắt tay chia vui với một số cán bộ ngành thuế, tài chính được hưởng án treo, tôi thấy trong mắt họ còn vương vấn nhiều câu hỏi chưa có lời giải đáp. Làm nghề luật sư, song hành với những buồn vui của phận người, thi thoảng khi được toà án cân đong đo đếm đến từng số phận, tôi cảm nhận rồi cuối cùng bản chất vụ án cũng được trả về với sự thật vốn có của nó. Tuy nhiên, trong vụ án này, nội dung của cả hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm khi đánh giá về giá trị pháp lý của các “công văn” chỉ đạo của Tổng cục, Bộ chức năng, dường như sự thật vẫn còn nằm ở đâu đó giữa làn ranh của sự đúng, sai…
Trong cơ thể của nền kinh tế-xã hội đang vận hành theo hướng coi pháp luật là điểm tựa, chỗ dựa tin cậy, sự nhất quán trong ban hành và áp dụng pháp luật trở thành vấn đề mấu chốt được nhiều người quan tâm.
Trong vụ án hình sự liên quan đến một số cán bộ ngành thuế, tài chính, khi đánh giá về trách nhiệm của cán bộ thuế địa phương, toà sơ thẩm đã hữu lý khi cho rằng, mặc dù các “công văn” của tổng cục và bộ chức năng chỉ là văn bản hành chính nhưng có nội dung hướng dẫn thực hiện, các cán bộ thuế ở địa phương đáng lẽ phải hỏi lại cấp trên về chuyên môn, khi còn ý kiến khác nhau mà vội vã thực hiện, nên chỉ phạm vào tội thiếu trách nhiệm, toà căn cứ vào các tình tiết giảm nhẹ để khoan hồng cho họ.
Đến lượt mình, khi xem xét trách nhiệm của một số cán bộ cấp vụ của bộ chức năng, toà phúc thẩm còn hữu lý hơn khi cho rằng, thật ra các văn bản nói trên chỉ là văn bản có tính chất hành chính, không phải có tính chỉ đạo bắt buộc phải thực hiện, nên khi cán bộ thuế cấp dưới miễn, giảm thuế cho doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là thuộc trách nhiệm của địa phương.
Lỗi của các cán bộ cấp trên là khi ban hành văn bản thiếu sự tham vấn của Vụ Pháp chế, chưa thu thập đầy đủ thông tin về tình hình triển khai các chức năng của doanh nghiệp thuộc diện ưu đãi đầu tư, nên toà phúc thẩm đã đổi tội danh từ “cố ý làm trái...” sang “thiếu trách nhiệm, nhận thấy không cần thiết phải cách ly các bị cáo ra khỏi xã hội.
Giữa hai quan điểm đều có lý ấy của các cấp toà, tôi chợt nhận ra kết quả giải quyết khiếu kiện liên quan quyền lợi của doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mà tôi có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi hợp pháp chỉ là con số không tròn trĩnh...
Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, thật ra họ chỉ có một cách hiểu là pháp luật cần được ban hành, vận dụng thống nhất và giấy phép đầu tư thể hiện sự cam kết của Nhà nước Việt Nam.
Thực tế trong khoảng thời gian từ năm 2004 đến 2005 đã phát sinh hàng trăm văn bản của các cơ quan thuế địa phương và các doanh nghiệp hỏi về áp dụng chính sách miễn, giảm thuế TNDN.
Việc các cơ quan chức năng cấp bộ và địa phương căn cứ vào các quy định của pháp luật Việt Nam ban hành các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo điều hành mang tính pháp quy đối với điều kiện hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) có đúng hay không, gây thiệt hại như thế nào đến ngân sách nhà nước hoàn toàn nằm ngoài sự hiểu biết của doanh nghiệp.
Có thể nhận thấy, nguyên nhân cơ bản làm nảy sinh vụ án này chính là từ cách hiểu và vận dụng khác nhau từ ngay chính trong nội bộ các cơ quan quản lý nhà nước, trong điều kiện pháp luật có nhiều biến động, thay đổi phức tạp, còn chưa rõ ràng; bản thân đời sống kinh doanh thực tế của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài lại rất đa dạng, gặp nhiều khó khăn vì những nguyên nhân khách quan.
Theo đánh giá của Bộ Tư pháp, căn cứ Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 1996, sửa đổi năm 2002, Nghị định 161/2005/NĐ-CP ngày 27.12.2005 của Chính phủ, thì các văn bản nói trên không phải là văn bản quy phạm pháp luật mà chỉ là các văn bản hành chính, có nội dung hướng dẫn, giải thích chính sách ưu đãi thuế TNDN; đồng thời khẳng định cấp bộ, tổng cục chức năng ban hành các văn bản nói trên là đúng thẩm quyền...
Tuy nhiên, các văn bản hành chính mang tính giải thích, vận dụng pháp luật nói trên lại được đánh giá trái chiều nhau qua hai bản án sơ thẩm và phúc thẩm, rốt cuộc chỉ tồn tại một thực tế là doanh nghiệp sau đó phải chịu chế tài bị truy thu thuế TNDN trên 32 tỉ đồng bằng chính... một văn bản có hình thức “công văn” của cấp trên!
Điều đó cho thấy môi trường pháp lý bảo đảm các điều kiện thực tế nhằm thực hiện chính sách ưu đãi đầu tư nước ngoài nói chung và ưu đãi thuế TNDN nói riêng đối với các nhà đầu tư nước ngoài thật sự đang bị thử thách trước “hệ thống” các văn bản hướng dẫn về bản chất là văn bản hành chính, nhưng khi áp dụng lại có hiệu lực buộc phải thi hành trên thực tế.
Câu chuyện liên quan vụ án này làm tôi liên tưởng đến cách thức hình thành nên vật chất tự nhiên, được tạo hình từ những hạt hạ phân tử nhỏ nhất mà cho đến tận cùng lại là sự trống rỗng, với những thanh dây được rung lên bởi nhịp điệu vô tận của vũ trụ… Và tôi nhớ đến mấy câu thơ của luật sư Nguyễn Minh Tâm, vận vào trường hợp này thật hợp lẽ: “Nhân vũ trụ là hạt rỗng không / Điều khó tin lại là có thật / Cái rỗng không tạo nên trời đất /Thì đời ta cũng chỉ rỗng không thôi...”.
Luật sư Phan Trung Hoài
lao động
|
