|
Bảo hiểm tiền gửi "sài đẹn" vì thiếu quyền, được làm thay
Tiền gửi của người dân tại các tổ chức tín dụng hầu hết là các món tiền tiết kiệm của cả đời người dành dụm, chắt chiu... Chính vì thế, để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền, trong lúc thị trường tài chính toàn thế giới đang có những biến động khó lường, thì bản thân cơ quan thay mặt Chính phủ trực tiếp bảo vệ người gửi tiền - tổ chức Bảo hiểm tiền gửi (BHTG) - cần phải “có chỗ đứng” vững chắc trên thị trường. Đây là khẳng định của TS. Lê Xuân Nghĩa - Phó Chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia - trong cuộc trao đổi với phóng viên dưới đây.
Để ứng phó với suy thoái kinh tế, hầu hết các quốc gia đều nâng hạn mức chi trả tiền gửi được bảo hiểm. Trong khi đó, ở nước ta vẫn áp dụng hạn mức chi trả 50 triệu đồng. Ông có nhận định gì về điều này, thưa ông?
TS.Lê Xuân Nghĩa: Trên thực tế, việc xử lý tiền gửi tại các ngân hàng đã gặp sự cố ở nước ta rất khác với các quy định pháp lý về BHTG, đặc biệt là sự khác nhau giữa mức chi trả BHTG theo quy định của pháp luật và thực tế chi trả BHTG.
Cho đến nay ngoài quỹ tín dụng nhân dân (QTDND), người gửi tiền đều ngầm hiểu rằng Nhà nước chi trả gần như 100% tiền gửi và không thực hiện qua Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với khu vực ngân hàng trong trường hợp xảy ra sự cố. Thực tế này nói lên sự thiếu rõ ràng và chuyên nghiệp của hệ thống pháp lý có liên quan đến hoạt động gửi tiền và BHTG.
Việc nhiều quốc gia châu Âu, Úc, Mỹ...nâng mức BHTG lên rất cao, thậm chí 100% là trường hợp đặc biệt trong điều kiện khủng hoảng, nhằm duy trì lòng tin của người gửi tiền và đảm bảo thanh khoản của hệ thống ngân hàng. Vấn đề đối với BHTG ở Việt Nam lại khác. Ngoài việc nâng hạn mức chi trả BHTG thì vấn đề cốt lõi cần phải tạo lập được là vai trò trực tiếp của BHTG trong việc xử lý quyền lợi của người gửi tiền tại các ngân hàng thương mại (NHTM), đặc biệt là trong những trường hợp lợi ích này có thể bị tổn hại.
Mặt khác, việc tăng hạn mức chi trả bảo hiểm cũng đòi hỏi Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam phải được cấp đủ vốn cần thiết để thực hiện trách nhiệm bảo hiểm của mình. Như vậy, để tổ chức BHTG ở nước ta phát huy trên thực tế quyền lợi và nghĩa vụ của mình, ngoài việc nâng cao năng lực thể chế, cơ sở pháp lý, còn là việc giảm thiểu những can thiệp theo kiểu “làm thay” vai trò đặc thù của định chế tài chính này.
Xin ông cho biết cụ thể “sự thiếu rõ ràng và chuyên nghiệp của hệ thống pháp lý có liên quan đến hoạt động gửi tiền và BHTG” đó là gì?
TS. Lê Xuân Nghĩa: Sự thiếu rõ ràng và chuyên nghiệp thể hiện ở chỗ không phải vì không có tiền hay chưa có thời gian để nâng cao năng lực thể chế của tổ chức BHTG ở Việt Nam mà vì đụng chạm đến nghĩa vụ, quyền lợi của các cơ quan khác là chủ yếu. Một cơ quan BHTG chuyên nghiệp phải làm được 3 việc chủ chốt: 1. Vai trò chính của nó là phải BHTG của dân trong trường hợp các tổ chức tín dụng gặp sự cố; 2. Giám sát hoạt động của các tổ chức tín dụng theo chuẩn mực rủi ro để bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền nhưng cũng nhằm giảm thiểu rủi ro cho BHTG để khỏi phải chi trả bảo hiểm; 3. Phải đảm bảo được hệ thống ngân hàng-tài chính yên ổn, càng yên ổn thì nó càng phải chi ít tiền để bảo hiểm.
Bởi vì, tổng tài sản của hệ thống tài chính là rất lớn so với vốn tự có của một công ty BHTG, bất luận đó là BHTG của Mỹ hay nước nào. Và nếu như cả hệ thống ấy đổ bể thì mình tổ chức BHTG không thể nào gánh nổi, kể cả một quốc gia cũng chưa chắc đã gánh nổi chứ đừng nói một mình BHTG. Điều đó cho thấy vai trò rất quan trọng và đặc biệt của BHTG. Và phải thừa nhận rằng, tính an toàn hệ thống trước hết là vì lợi ích của người gửi tiền - đối tượng dễ bị “tổn thương” nhất trước những biến động của thị trường tài chính, vì vậy càng phải coi BHTG có một vai trò quan trọng đặc biệt.
Ở Việt Nam, tổ chức BHTG được thành lập với kỳ vọng rất lớn là bảo vệ người gửi tiền và góp phần đảm bảo an toàn của hệ thống ngân hàng nhưng lại không đủ vốn cho nó hoạt động với tư cách là người BHTG thực sự cho tất cả những ai gửi tiền vào hệ thống tài chính nói chung, kể cả NHTM hay QTDND. Lý do không tăng đủ vốn cho tổ chức BHTG không phải là do ngân sách quá hạn hẹp, bởi vì nếu ngân sách không có tiền thì Ngân hàng Trung ương đào đâu ra tiền. Thứ hai, năng lực thể chế của BHTG còn yếu. Chả lẽ 10 năm qua rồi mà một tổ chức quan trọng như vậy của Chính phủ lại không cải thiện được năng lực thể chế trên các mặt chủ chốt? Chính vì vậy, nguyên nhân chủ yếu để cho BHTG không thể thoát khỏi giai đoạn “sài đẹn” hiện nay chính là quyền hạn, trách nhiệm không được trao đầy đủ.
Lẽ ra, BHTG cần phải được các ngân hàng (trong những trường hợp có sự cố) đăng ký bảo hiểm phá sản và nó phải đứng ra làm đầu mối xử lý các ngân hàng đổ vỡ. Nó sẽ đứng ra thỏa thuận sáp nhập với ai hoặc thỏa thuận biến nợ thành vốn góp v.v...Tất cả những việc ấy phải là BHTG đứng ra thực hiện (hoặc tòa án kinh tế) bởi nó là cơ quan chuyên nghiệp chứ không phải Ngân hàng Trung ương - cơ quan quản lý tiền tệ của Chính phủ - không thể nào đi thu xếp sự sống còn của một ngân hàng hay tổ chức tín dụng.
Trên thế giới, đặc biệt ở các nước phát triển, tổ chức BHTG được trao quyền rất lớn, chẳng hạn: được trực tiếp can thiệp vào hoạt động của tổ chức tín dụng “có vấn đề”, làm đầu mối trong quá trình tiếp nhận xử lý những tổ chức gặp sự cố, tham gia điều tra, truy tố tổ chức, cá nhân vi phạm v.v...Còn ở Việt Nam, ngoài những gì tôi đã nói ở trên, BHTG chỉ có thể “kiến nghị” với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Trên thực tế, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam cũng đã chi trả tiền gửi cho người gửi tiền tại khá nhiều QTDND bị phá sản, tham gia thanh lý một số QTDND gặp sự cố...
Nhưng tất cả những tiến bộ đó vẫn chưa căn bản, tiền gửi của dân cư tập trung chủ yếu tại các NHTM chứ không phải QTDND, mà lý do chính là vai trò chính thống của tổ chức BHTG chưa được phát huy, kể cả nền tảng pháp lý cũng như thực tiễn...như trên đã đề cập.
Ông có đồng ý với ý kiến “cuộc khủng hoảng tài chính dạy cho chúng ta bài học đó là không thể có một thị trường tài chính năng động khi người dân bình thường chịu thiệt thòi”. Rõ ràng là người gửi tiền đang cần được bảo vệ tốt hơn, thưa ông?
TS. Lê Xuân Nghĩa: Đúng vậy. Một hệ thống tài chính tham lam, kiếm lời thái quá trên lưng người gửi tiền (mà tiền gửi là nền tảng tài chính của ngân hàng) chắc chắn sẽ thất bại. Sự tham lam, được tô vẽ bằng các công cụ tài chính phái sinh hiện đại, đã qua mặt được nhiều tầng nấc giám sát, kể cả Ngân hàng Trung ương và Chính phủ Mỹ...
Trên thực tế, hệ thống giám sát dày đặc và đầy quyền lực này bị cuốn hút vào những chuẩn mực quản trị, bảo vệ lợi ích của cổ đông mà xem nhẹ những chuẩn mực an toàn vốn gắn liền với lợi ích của người gửi tiền. Cấu trúc lại hệ thống tài chính thế giới cần phải được định hướng mạnh mẽ vào quyền lợi của người gửi tiền. Mục tiêu này vừa có tính nền tảng, kinh điển mà dường như các ngân hàng đa năng và cơ chế giám sát nó đã thiếu quan tâm đúng mức.
Có nghĩa là, để “hướng mạnh mẽ vào quyền lợi của người gửi tiền” thì bản thân cơ quan thay mặt Chính phủ trực tiếp bảo vệ người gửi tiền là tổ chức BHTG cũng cần phải “có chỗ đứng” thực sự trên thị trường tài chính với những quyền hạn và trách nhiệm tương ứng theo thông lệ quốc tế thay vì Nhà nước “làm thay”?
TS. Lê Xuân Nghĩa: Đúng như vậy.
Ông từng nói rằng cơ chế giám sát của BHTG thiên về giám sát rủi ro và đó mới thực sự là giám sát tài chính hiện đại. Trong bối cảnh hiện nay, theo ông, Chính phủ cần làm gì để cơ chế giám sát này phát huy tác dụng hơn nữa?
TS.Lê Xuân Nghĩa: Giám sát tài chính hiện đại dựa chủ yếu vào giám sát rủi ro và giám sát an toàn với hệ thống các tiêu chí, chuẩn mực cụ thể. Mặt khác giám sát tài chính hiện đại đòi hỏi tính chuyên nghiệp, độc lập, tập trung và bao quát toàn bộ thị trường tài chính (ngân hàng, chứng khoán, bảo hiểm) nhằm phát hiện, cảnh báo và xử lý những rủi ro chéo từ khu vực tài chính này sang khu vực tài chính khác. Đây chính là điểm yếu cốt tử của hệ thống giám sát tài chính riêng lẻ của Mỹ.
Ở Việt Nam hệ thống giám sát tài chính còn rất yếu, không độc lập, khách quan và thiếu minh bạch. Sự yếu kém này thể hiện rõ nhất ở chỗ Chính phủ dường như phải bảo hiểm 100% tiền gửi ngay cả trong điều kiện bình thường (như trong điều kiện khủng hoảng vậy). Và nếu không như vậy thì không hiểu điều gì sẽ xảy ra và hệ thống tài chính có vững mạnh và ổn định được không.
Điều này cho thấy Chính phủ cần tổ chức lại và nâng cao năng lực của hệ thống giám sát, đảm bảo tính độc lập khách quan và nghiêm minh vì lợi ích của nền kinh tế và sự ổn định của hệ thống tài chính chứ không phải lợi ích cục bộ của Bộ, ngành, nhóm quyền lợi. Bộ Chính trị đã có kết luận và Chính phủ đã có quyết định chỉ đạo đổi mới hệ thống giám sát theo hướng này từ năm 2005/2006, nhưng chúng ta cần kiên nhẫn chờ đợi.
Các đại biểu Quốc hội đã đề nghị đẩy nhanh tiến độ ban hành Luật BHTG để người dân yên tâm, nhất là khi tình hình kinh tế đang có những biến động...
TS.Lê Xuân Nghĩa: Hơn ai hết, các đại biểu Quốc hội nhận thấy rằng đã đến lúc cần tạo lập nền tảng pháp lý vững chắc cho hoạt động BHTG ở nước ta phát triển. Đã đến lúc dân chúng cần hiểu rõ khi một ngân hàng ra đời thì chừng nào phải treo được cái biển của BHTG chấp nhận ngân hàng đó lên họ mới dám đưa tiền đến gửi, như ở Mỹ chẳng hạn. Và điều này vô cùng quan trọng ở chỗ, dân chúng sẽ lựa chọn gửi tiền ở ngân hàng nào mà theo họ là rủi ro thấp, hoặc với mức chi trả bảo hiểm như vậy có nên gửi không.
Người ta hoàn toàn có quyền làm điều đó mà không ỷ lại vào việc cứ gửi đại, ở đâu lãi suất cao là tốt, không cần phải lựa chọn gì cả, nếu có gì thì đã có Chính phủ, Nhà nước chịu, tức là rủi ro đạo đức lớn. Chừng nào dân chúng còn quan niệm như vậy thì hoạt động tiền gửi và hoạt động của các tổ chức tín dụng nói chung vẫn chưa phải là hoạt động thị trường theo đúng chuẩn mực của nó. Về lâu dài sẽ xảy ra rất nhiều vấn đề như: Sẽ có những NHTM lợi dụng vị thế được Chính phủ bảo hộ, cứ thế tăng lãi suất lên để mà cạnh tranh phá rối thị trường tài chính. Thậm chí nếu họ có gặp sự cố gì đó thì lại được sáp nhập vào đâu đó, có khi cuộc sáp nhập đó lại có lợi hơn cho họ...
PV: Xin cảm ơn ông.
Mai Hương
VIETNAMNET
|
