|
Công ty chứng khoán và những cái chết lâm sàng
Thị trường xấu kéo dài, các công ty chứng khoán lãnh đủ. Đặc biệt với những công ty dành tỷ trọng lớn để tự doanh. Vì kinh doanh từ vốn tự có huy động từ các cổ đông mà không phải vốn đi vay, nên với họ chưa có hiện tượng vỡ nợ. Với họ lúc này là lúc sàng lọc một cách khắc nghiệt nhất.
Chỉ riêng việc chào bán cổ phiếu OTC, các sáng lập viên cũng thu được bộn tiền. Nay tình hình dường như quay ngoắt 180o. Chung quy cũng chỉ tại cuộc khủng hoảng từ bên kia bán cầu.
Từ đầu năm 2008 tới nay, thị trường này rơi vào giai đoạn suy thoái, từ mốc 1.170 điểm vào ngày 03/12/2007, VN – Index đã liên tục mất điểm, rơi xuống đến mức thấp nhất nằm tại 234,66 điểm vào ngày 23/02/2009. Đứng trước tình hình này, một câu hỏi đang được đặt ra: Các CTCK sẽ làm gì để tồn tại?
Dẫm đạp trên mảnh đất vàng
Thống kê của UB Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) cho thấy, hết năm 2006 và quý I/2007, lợi nhuận sau thuế của các CTCK dao động từ 50% -70%.
Nổi bật trong năm 2006 là SSI - cái tên được chú ý nhiều nhất với doanh thu 378 tỷ đồng (trong đó lợi nhuận sau thuế là 242 tỷ đồng).
Tiếp đến, VCBS cũng bội thu với mức lợi nhuận 108 tỷ đồng; HSC kiếm được 91 tỷ đồng; ACBS bỏ túi 84 tỷ đồng và BVSC với 50,8 tỷ đồng...
Những khoản lợi nhuận khổng lồ các CTCK kiếm được từ những tháng đầu năm 2006 chính là nguyên nhân khiến người ta đổ xô thành lập CTCK. Và cần phải khẳng định, tính đến hết năm 2006, các CTCK ít nhiều đều kiếm được một khoản tương đối, nhưng nếu đem so sánh thì không thấm vào đâu so với những CTCK cỡ bự.
Thực tế, trong giai đoạn TTCK đang nóng như năm 2006 với khoảng hơn 200 nghìn tài khoản hoạt động thì đại đa số đều là khách hàng của SSI, VCBS, BVSC...
Năm 2007, TTCK chỉ sôi động được trong quý I, rồi theo đà xuống dốc. Tuy nhiên, TTCK chưa xuống cận đáy như hiện nay và các CTCK nhanh tay đã bán được một khối lượng cổ phiếu khá lớn, đẩy doanh thu cả năm vẫn ở mức chót vót.
Nổi bật trong số đó vẫn là SSI với 858,55 tỷ đồng lợi nhuận sau thuế, BVSC là 214 tỷ đồng, VCBS tổng kết năm với doanh thu và lãi đầu tư ước đạt 437 tỷ đồng (tăng 87% so với năm trước), lợi nhuận trước thuế khoảng 250 tỷ đồng (tăng 108% so với năm 2006)...
Với các nghiệp vụ cơ bản của một công ty chứng khoán gồm: Tự doanh; môi giới; tư vấn tài chính và đầu tư chứng khoán; lưu ký chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán... thì tự doanh là mang lại nguồn lợi lớn nhất.
Tất nhiên, đó là vào thời điểm giá chứng khoán lên như diều gặp gió và thường xuyên xanh sàn. Với các chức năng còn lại, CTCK chỉ là kiếm tiền lẻ duy trì hoạt động, phần trăm thu về trên tổng mức lợi nhuận là rất khiêm tốn.
Nhìn vào những khoản lợi nhuận kếch xù, chúng ta có thể hiểu được vì sao số lượng các CTCK lại tăng nhanh như vậy.
Cụ thể, khi mới thành lập cả thị trường Việt Nam mới chỉ có 4 CTCK, nhưng 1 năm sau con số này đã là 14. Tới cuối năm 2006, số lượng các CTCK được cấp phép hoạt động là 55 và cho tới nay con số này đã tăng lên 87.
Thời kỳ hoàng kim, CTCK sống nhờ mảng tự doanh do có lợi thế về thông tin, sở hữu đội ngũ cán bộ có chuyên môn sâu, có khả năng phân tích thị trường tốt nên đã chớp được cơ hội.
Đó là lý do để các công ty chứng khoán đua nhau ra đời rồi dẫm đạp lên nhau trên một mảnh đất chật hẹp là tự doanh chứng khoán. Các loại hình dịch vụ khác chưa đủ lớn để tạo ra việc làm cho một số lượng lớn công ty chứng khoán như thế.
Khi vàng trở thành bùn
Công ty CK có lợi thế hơn nhà đầu tư cá nhân ở chỗ có chuyên gia chuyên nghiệp, nhiều kinh nghiệm để có thể dự đoán được tương lai phát triển của những DN mà họ chuẩn bị nhắm tới.
Cùng với đó là họ sở hữu những thông tin từ “bếp núc” của DN khi họ thực hiện nghiệp vụ tư vấn lên sàn.
Khi công chúng còn ngơ ngác trước những doanh nghiệp không mấy tên tuổi, công ty CK sẽ tung tiền ra gom về khối lượng cổ phiếu lớn và tất nhiên khi công chúng nhận ra sự hấp dẫn của cổ phiếu đó thì nguồn cung đã cạn, giá tăng họ bán ra kiếm bạc tỷ.
Tất nhiên đó là việc “đếm cua trong lỗ”, trong điều kiện sóng yên biển lặng, thị trường xanh đều thì những kế hoạch về lợi nhuận sẽ khả thi. Còn khi thị trường chuyển hướng, đặc biệt là sự trượt dài không phanh như thời gian qua thì các loại cổ phiếu liên tục mất điểm, liên tục xuống hạng.
Thậm chí, có loại cổ phiếu đang từ Bluechip, đang từ “vàng”, trong vài ba tháng đã trở thành “bùn” thì chính những nghiệp vụ này lại là con dao giết chết công ty CK.
Thị trường xấu kéo dài, các công ty chứng khoán lãnh đủ. Đặc biệt là với những công ty CK dành tỷ trọng lớn để tự doanh.
Có doanh nghiệp (không tiện nêu tên) đã bỏ ra hơn 200 tỷ (xấp xỉ 50% vốn điều lệ) để tham gia đấu giá cổ phiếu của Vietcombank vào tháng 12/2007. Họ đã trúng thầu với giá 105.000đ/Cp. Đến nay giá của cổ phiếu này chỉ còn hơn 20.000đ/Cp. Như vậy, xấp xỉ 80% giá trị đã bốc hơi.
Ví dụ trên chỉ là một trong những danh mục đầu tư của họ. Trường hợp như doanh nghiệp vừa nêu trên cũng là tình trạng khá phổ biến của các công ty chứng khoán mới ra đời trong thời kỳ vàng của chứng khoán Việt Nam.
Đến thời điểm này, họ vẫn tồn tại, vẫn mở cửa. Những danh mục đầu tư vẫn chưa thanh khoản nên chưa được thể hiện trên báo cáo quyết toán năm.
Tuy nhiên, về thực chất, sự thua lỗ là đương nhiên. Cũng may, với các doanh nghiệp này, hầu hết kinh doanh từ vốn tự có huy động từ các cổ đông mà không phải vốn đi vay, nên với họ chưa có hiện tượng vỡ nợ. Trong trường hợp này, dân gian quen gọi là “chết lâm sàng” mà chưa báo tử. Với những doanh nghiệp đó, vấn đề báo tử chỉ là thời gian.
Với tình hình hiện nay, rõ ràng Tự doanh của các CTCK không thể có được lợi nhuận lớn như năm 2006 và đầu năm 2007. Đã nửa năm trôi qua, thị trường liên tục rớt giá thảm hại nên dịch vụ môi giới không đem lại doanh thu cho các CTCK.
Với dịch vụ tư vấn thì ở thời điểm này các doanh nghiệp đang giãn IPO, kéo theo đó là một số dịch vụ khác cũng khó khai thác.
Mảng tự doanh vốn đem lại nhiều lợi nhuận cho CTCK, nhưng giờ nguồn tài chính đã gần như cạn kiệt, do đã giải ngân giai đoạn trước nên khó thực hiện được phương pháp phòng vệ là mua vào để cân bằng với khối lượng cổ phiếu bị trượt giá.
Rõ ràng, khi vàng trở thành bùn thì người sở hữu vàng là người lãnh đủ. Trước sự chấn động của thị trường toàn cầu, khó khăn chồng chất đến với họ và lúc này là lúc sàng lọc một cách khắc nghiệt nhất.
Thua lỗ, tự rao bán mình không xong
Dẫu đã nhận được những tín hiệu khởi sắc của nền kinh tế Mỹ, nhưng để có sự phục hồi còn phải chờ đến cuối năm 2009 và một vài năm sau.
Việc công ty CK phải bán một phần hoặc thậm chí bán cả công ty cho các đối thủ vì không có đủ tiềm lực tài chính duy trì hoạt động là chuyện đang diễn ra. Dẫu các chính khách có muốn đưa ra những mỹ từ nhằm trấn an dư luận thì sớm muộn gì điều này cũng trở thành sự thật.
Thời gian gần đây, ngày càng có nhiều công ty không đáp ứng được lộ trình tăng vốn theo luật định và chấp nhận bị rút bớt chức năng cung cấp dịch vụ. Có những lần, UBCK nhà nước cùng lúc ký 2-3 giấy phép rút bớt nghiệp vụ của các công ty CK.
Thực tế trên cho thấy, việc tăng vốn là rất khó khăn, nhất là với CTCK không có sự hậu thuẫn của ngân hàng. Hiện tại, giữa hai sự lựa chọn là tăng vốn và giảm nghiệp vụ, hầu hết các CTCK đều lựa chọn giải pháp rút nghiệp vụ kinh doanh.
Mới đây nhất, hai CTCK là CP Chứng khoán SeABank (SeABS) và TNHH Chứng khoán Ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội, vốn được xem là những công ty mạnh khi có ngân hàng mẹ đằng sau hỗ trợ, nhưng vẫn không tăng đủ vốn lên trên 300 tỷ để được hoạt động đầy đủ bốn nghiệp vụ và chấp nhận bị rút bớt nghiệp vụ bảo lãnh phát hành chứng khoán.
Thậm chí, có những công ty khó khăn hơn buộc phải rút xuống còn duy nhất nghiệp vụ là môi giới chứng khoán, như các CTCK Thái Bình Dương, Tầm Nhìn (HRS)... bởi số vốn cần cho nghiệp vụ này là thấp nhất, chỉ 25 tỷ đồng. Một quan chức ở UBCK cho biết, hiện vẫn có hàng chục hồ sơ của các công ty xin rút bớt nghiệp vụ kinh doanh do khó khăn và không thuyết phục được cổ đông bỏ thêm vốn.
Một chuyên gia chuyên về mua bán sáp nhập DN cho biết, ông đã nhận được cả chục lời đề nghị từ các CTCK nhờ môi giới tìm kiếm đối tác nước ngoài, trong đó có những công ty cho biết, sẽ dành toàn bộ quyền điều hành, quản trị cho đối tác nước ngoài nếu đạt được thỏa thuận hợp lý.
Những lời tự chào bán ngày càng nhiều nhưng những vụ mua bán thành công thì rất ít. Một trong số ít tự bán mình thành công là Công ty CP Chứng khoán Hướng Việt được Morgan Stanley của Singapore mua 14,5 triệu cổ phần, tương đương 48,33% vốn điều lệ với giá 145 tỉ đồng, bằng đúng mệnh giá. Điều này trái ngược hẳn với thời kỳ hoàng kim của thị trường.
Phan Thế Hải
vietnamnet
|
