|
Token hóa tín chỉ carbon: Cuộc cách mạng xanh trong kỷ nguyên số
Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với khủng hoảng khí hậu và áp lực giảm phát thải ngày càng tăng, công nghệ blockchain đang mở ra một chương mới cho tài chính xanh với sự xuất hiện của token hóa tín chỉ carbon.
Bên cạnh giúp dân chủ hóa việc tham gia thị trường, công nghệ này còn tối ưu hóa hiệu quả giao dịch và đảm bảo tính minh bạch tuyệt đối, giải quyết những vấn đề từng gây tranh cãi trong thị trường carbon truyền thống. Token hóa tín chỉ carbon trở thành cuộc cách mạng số, đòn bẩy giúp các quốc gia, đặc biệt là Việt Nam, hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững.
Tổng quan thị trường tín chỉ carbon
Thị trường tín chỉ carbon toàn cầu đang trải qua giai đoạn tăng trưởng ấn tượng với quy mô vượt 120.2 tỷ USD trong năm 2024[1]. Theo các dự báo mới nhất, thị trường này được kỳ vọng sẽ tăng trưởng với tốc độ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) 32.1% trong giai đoạn 2024-2029, đạt mức 1.96 ngàn tỷ USD vào năm 2029[2]. Đáng chú ý, doanh thu từ thị trường carbon đã chạm mốc kỷ lục 104 tỷ USD trong năm 2023, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của các cơ chế định giá carbon trên toàn cầu.
Về mặt giá cả, thị trường chứng kiến xu hướng tăng ở nhiều khu vực, trong đó tại California, giá carbon dự kiến sẽ tăng từ 34 USD/tấn trong năm 2023 lên 42 USD/tấn trong năm 2024 và 46 USD/tấn vào năm 2025[3].
Tại EU, mặc dù giá dự báo giảm nhẹ xuống 71 EUR/tấn (tương đương 76 USD/tấn) trong năm 2024 so với mức 85 EUR/tấn năm 2023, nhưng dự kiến sẽ tăng mạnh lên 149 EUR/tấn vào năm 2030.
Đối với thị trường tự nguyện, các chuyên gia dự báo 30-50% lượng tín chỉ sẽ có giá trên 50 USD/tấn vào năm 2035[4]. Sự tăng trưởng này được thúc đẩy bởi nhiều yếu tố, bao gồm áp lực từ các quy định môi trường ngày càng chặt chẽ, sự gia tăng trong việc áp dụng mục tiêu phát thải ròng bằng 0, và nhu cầu ngày càng tăng đối với các giải pháp khí hậu tự nhiên. Đặc biệt, năm 2024 đã chứng kiến sự tăng trưởng 65% về số lượng công ty đặt mục tiêu khí hậu được xác nhận bởi SBTi, với 2,732 công ty công bố các mục tiêu mới[5].
Token hóa tín chỉ carbon là gì?
Token hóa tín chỉ carbon là một bước tiến quan trọng trong việc số hóa thị trường carbon, thông qua việc chuyển đổi tín chỉ carbon truyền thống thành các token kỹ thuật số trên nền tảng blockchain[6]. Quá trình này tạo ra các token có thể giao dịch, mỗi token đại diện cho một đơn vị tín chỉ carbon đã được xác minh, thường tương đương với một tấn CO2 được giảm thiểu hoặc loại bỏ khỏi khí quyển[7]. Công nghệ blockchain đảm bảo mỗi token là duy nhất và không thể sao chép, giải quyết vấn đề tính hai lần vốn tồn tại trong thị trường carbon truyền thống[8].
Theo số liệu mới nhất, thị trường carbon toàn cầu đạt doanh thu kỷ lục 104 tỷ USD trong năm 2023[9]. Các nền tảng token hóa carbon hàng đầu như Toucan Protocol và Moss.Earth đã trở thành những đối tượng tiên phong trong lĩnh vực này[10]. Đặc biệt, chi phí giao dịch trên các nền tảng blockchain đã giảm đáng kể nhờ việc tự động hóa quy trình thông qua hợp đồng thông minh[11].
Về mặt công nghệ, các token carbon thường được phát triển theo tiêu chuẩn ERC-20 trên blockchain Ethereum hoặc các blockchain thân thiện với môi trường như Polygon và Solana[12], cho phép tích hợp dễ dàng với các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) và các sàn giao dịch phi tập trung (DEX)[13]. Điều này tạo ra một hệ sinh thái mở và linh hoạt, nơi các bên tham gia thị trường có thể dễ dàng mua bán, trao đổi và theo dõi lịch sử giao dịch của tín chỉ carbon một cách minh bạch và hiệu quả[14].
Ảnh minh họa
|
Lợi ích của token hóa tín chỉ carbon
Về tính dân chủ hóa, công nghệ blockchain đã tạo ra bước đột phá lớn về tính dân chủ hóa trong thị trường tín chỉ carbon thông qua khả năng phân chia tín chỉ thành các đơn vị nhỏ hơn. Trước đây, việc tham gia thị trường này yêu cầu các khoản đầu tư lớn, từ hàng triệu USD, khiến các nhà đầu tư cá nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ gần như bị loại khỏi cuộc chơi. Tuy nhiên, với việc token hóa, bất kỳ ai cũng có thể bắt đầu giao dịch với số vốn chỉ từ vài trăm đô la. Điều này không chỉ giảm đáng kể rào cản gia nhập mà còn thúc đẩy sự đa dạng trong thành phần tham gia thị trường. Từ đó làm tăng tính thanh khoản, thị trường tín chỉ carbon trở nên linh hoạt và bền vững hơn, hỗ trợ các doanh nghiệp xanh huy động vốn dễ dàng hơn cho các dự án phát triển bền vững.
Về hiệu quả vận hành, việc áp dụng hợp đồng thông minh (smart contracts) đã mang lại hiệu quả vận hành vượt trội cho thị trường tín chỉ carbon. Toàn bộ quy trình, từ xác minh đến giao dịch, được tự động hóa hoàn toàn, giúp giảm thời gian xử lý từ nhiều tuần xuống chỉ còn vài phút. Đồng thời, chi phí giao dịch cũng giảm tới 90% so với phương thức truyền thống. Việc loại bỏ các trung gian không cần thiết giúp tối ưu hóa quy trình và tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành cho các bên tham gia.
Về tính minh bạch, công nghệ blockchain đảm bảo mọi giao dịch đều được ghi nhận một cách công khai và không thể thay đổi. Hệ thống theo dõi và truy xuất nguồn gốc tự động giúp phát hiện, ngăn chặn hiệu quả các trường hợp gian lận hoặc tính hai lần – những vấn đề từng gây tranh cãi trong thị trường truyền thống. Nhờ đó, nhà đầu tư có thể yên tâm hơn khi tham gia giao dịch, đồng thời nâng cao tính toàn vẹn và sự minh bạch của thị trường. Đây là yếu tố quan trọng giúp thị trường carbon phát triển bền vững và đáng tin cậy.
Triển vọng tại Việt Nam
Việt Nam đang có những bước tiến quan trọng trong việc phát triển thị trường carbon, đặc biệt là sau khi Quyết định 232/QĐ-TTg được Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ký ngày 24/01/2025[15]. Theo lộ trình, từ nay đến tháng 06/2025, Việt Nam sẽ tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và hạ tầng kỹ thuật cho giao dịch hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon. Giai đoạn từ tháng 06/2025 đến hết năm 2028 sẽ triển khai thí điểm sàn giao dịch carbon trong nước, trước khi chính thức vận hành từ năm 2029[16].
Về tiềm năng thị trường, ngành lâm nghiệp Việt Nam đang sở hữu nguồn tài nguyên rừng đáng kể với gần 14.9 triệu ha, đạt tỷ lệ che phủ trên 42%[17]. Các chuyên gia ước tính giai đoạn 2021-2030, Việt Nam có thể tạo ra 40-70 triệu tín chỉ carbon rừng để tham gia giao dịch trên thị trường quốc tế[18]. Riêng ngành nông nghiệp, theo tính toán có thể đạt 57 triệu tín chỉ carbon mỗi năm, tương đương tiềm năng doanh thu gần 300 triệu USD[19].
Việt Nam đã chuyển nhượng thành công 10.3 triệu tín chỉ carbon rừng thông qua Ngân hàng Thế giới với đơn giá 5 USD/tấn, thu về 51.5 triệu USD[20]. Thành công này đánh dấu bước khởi đầu quan trọng cho tiềm năng thương mại tín chỉ carbon của Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Thách thức chính
Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Về khung pháp lý, hệ thống chính sách hiện chỉ quy định những vấn đề cơ bản như giao nhiệm vụ hình thành hoặc đưa ra định nghĩa về các thành phần của thị trường carbon, dẫn đến nhiều bất cập trong thực tiễn[21]. Đặc biệt, vấn đề thuế của tín chỉ carbon và hạn ngạch phát thải vẫn chưa được nghiên cứu và ban hành đồng bộ.
Về công nghệ, Việt Nam đang thiếu các công nghệ chuyển đổi tín chỉ carbon cơ bản như điện gió và điện mặt trời. Các dự án năng lượng tái tạo trong nước phụ thuộc nhiều vào công nghệ nước ngoài và gặp khó khăn trong việc bảo trì[22].
Về nguồn nhân lực, Việt Nam cần khoảng 150,000 lao động chuyên nghiệp có kiến thức chuyên sâu về cơ chế thẩm định, lập hồ sơ liên quan, kê khai và đánh giá tín chỉ carbon[23].
Giải pháp
Để giải quyết những thách thức này, Việt Nam đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Về mặt pháp lý, Chính phủ đã ban hành Quyết định 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025, đặt ra lộ trình cụ thể với việc hoàn thiện khung pháp lý trước tháng 06/2025, thí điểm sàn giao dịch từ 2025-2028, và chính thức vận hành từ năm 2029[24]. Về công nghệ, nhiều doanh nghiệp đang đầu tư vào năng lượng tái tạo, như TTVN Group với dự án điện gió công suất 4,000MW[25]. Về đào tạo nhân lực, các trường đại học đang tăng cường hợp tác quốc tế, học hỏi từ các chương trình của Verra để xây dựng đội ngũ chuyên gia có khả năng đánh giá và phát triển các dự án carbon chất lượng cao.
Token hóa tín chỉ carbon đang mở ra một chương mới cho tài chính xanh toàn cầu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như nhà đầu tư cá nhân dễ dàng tiếp cận thị trường. Tại Việt Nam, với tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong các lĩnh vực năng lượng tái tạo và bảo vệ môi trường, công nghệ này hứa hẹn thu hút dòng vốn lớn để tài trợ cho các dự án bền vững.
Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, những thách thức như khung pháp lý chưa hoàn thiện, rủi ro gian lận và thiếu sự đồng bộ về công nghệ cần được giải quyết. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức tài chính nhằm xây dựng hệ thống quản lý minh bạch và hiệu quả. Nếu làm được điều đó, Việt Nam có thể trở thành trung tâm tài chính xanh hàng đầu trong khu vực và đóng góp lớn vào mục tiêu phát triển bền vững.
[1] https://www.researchnester.com/reports/carbon-credit-market/6672
[2] https://www.globenewswire.com/news-release/2025/01/31/3018838/28124/en/Carbon-Credit-Industry-Report-2025-2029.html
[3] https://about.bnef.com/blog/global-carbon-market-outlook-2024/
[4] https://www.ey.com/en_au/insights/sustainability/carbon-market-outlook-2024
[5] https://www.msci.com/www/blog-posts/frozen-carbon-credit-market-may/05232727859
[6] https://ideausher.com/blog/carbon-credit-marketplace-development-using-toucan-protocol/
[7] https://www.gemini.com/prices/moss-carbon-credit?timestamp=1705762919949
[8] https://www.statestreet.com/cn/en/individual/insights/carbon-assets-tokenization
[9] https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2024/05/21/global-carbon-pricing-revenues-top-a-record-100-billion
[10] https://www.fairatmos.com/blog/blockchain-carbon-credits-innovation-or-hype
[11] https://www.fsa.go.jp/frtc/kenkyu/event/20240329/05_HYUNSuk_GDF_Tokyo.pdf
[12] https://carboncredits.com/the-top-5-carbon-crypto-companies-to-watch-in-2023/
[13] https://www.frontiersin.org/journals/blockchain/articles/10.3389/fbloc.2024.1474540/full
[14] https://www.statestreet.com/cn/en/individual/insights/carbon-assets-tokenization
[15] https://vneconomy.vn/viet-nam-se-thi-diem-san-giao-dich-carbon-tu-2025-van-hanh-chinh-thuc-vao-2029.htm
[16] https://thitruongtaichinhtiente.vn/thi-diem-thi-truong-carbon-tai-viet-nam-ngay-trong-nam-2025-65426.html
[17] https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/09/05/thuc-day-hinh-thanh-thi-truong-carbon-rung-o-viet-nam/
[18] https://kinhtedothi.vn/tin-chi-carbon-rung-o-viet-nam-nguon-luc-moi-day-tiem-nang.html
[19] https://baodautu.vn/mo-vang-tin-chi-carbon-trong-nganh-nong-nghiep-d223243.html
[20] https://vneconomy.vn/nhieu-linh-vuc-trong-nong-nghiep-co-the-huong-toi-cap-va-giao-dich-tin-chi-carbon.htm
[21] https://vneconomy.vn/can-hoan-thien-khung-phap-ly-cho-thi-truong-tin-chi-carbon.htm
[22] https://tapchitaichinh.vn/co-hoi-va-thach-thuc-cho-thi-truong-carbon-moi-noi-cua-viet-nam.html
[23] https://daibieunhandan.vn/dao-tao-nhan-luc-cho-thi-truong-tin-chi-carbon-post384452.html
[24] https://vneconomy.vn/viet-nam-se-thi-diem-san-giao-dich-carbon-tu-2025-van-hanh-chinh-thuc-vao-2029.htm
[25] https://bnews.vn/co-hoi-thach-thuc-nao-cho-viet-nam-khi-thuc-thi-thi-truong-carbon/358011.html
Nguyễn Nhiều Lộc
FILI - 09:00:00 11/02/2025
|
