|
Thế khó của Trung Quốc khi Trump trở lại
Trung Quốc đang phải đối mặt với viễn cảnh lặp lại những căng thẳng từ nhiệm kỳ đầu của Donald Trump, nhưng lần này trong tình thế bất lợi hơn với một nền kinh tế yếu và phụ thuộc nhiều hơn vào xuất khẩu so với thời điểm diễn ra cuộc chiến thương mại đầu tiên.
Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới bước vào giai đoạn nhạy cảm khi Donald Trump chuẩn bị quay lại Nhà Trắng. Thặng dư thương mại kỷ lục gần 1,000 tỷ USD trong năm ngoái, tương đương hơn 5% GDP - mức cao nhất kể từ năm 2015. Trong năm 2024, thặng dư thương mại đóng góp gần một phần ba vào tăng trưởng kinh tế, mức cao nhất kể từ năm 1997. Tuy nhiên, chính sự phụ thuộc quá lớn vào xuất khẩu này lại đang trở thành điểm yếu trong bối cảnh mới.
|
Thặng dư thương mại của Trung Quốc
 |
Chủ tịch Tập Cận Bình đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức: Giảm phát dai dẳng, nhu cầu tiêu dùng èo uột, khủng hoảng kéo dài của lĩnh vực bất động sản và đồng Nhân dân tệ chịu áp lực. Lợi suất trái phiếu cho thấy thị trường đang kỳ vọng kinh tế sẽ suy yếu thêm.
Để đối phó, Bắc Kinh có thể tiếp tục phát hành trái phiếu Chính phủ trong năm nay nhằm hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng đầy tham vọng. Tuy nhiên, làn sóng bảo hộ gia tăng ở Mỹ và các đối tác thương mại chính có thể đe dọa một trong những động lực tăng trưởng đáng tin cậy nhất của Trung Quốc.
"Đây chính là mối đe dọa lớn nhất đối với động lực tăng trưởng chính của Trung Quốc trong năm nay", Jacqueline Rong từ BNP Paribas SA nhận định. Cuộc điện đàm gần đây giữa Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, dù được mô tả là "rất tốt", vẫn không làm giảm lo ngại về một làn sóng bảo hộ mới khi Trump đã công khai tuyên bố kế hoạch áp thuế thêm 10% lên toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.
Để ứng phó, các công ty đã đua nhau tích trữ, tăng mua hàng từ Trung Quốc trong những tháng cuối năm ngoái và có thể kéo dài đến năm nay. Các doanh nghiệp Trung Quốc đã xuất khẩu gần 50 tỷ USD hàng hóa sang Mỹ trong tháng 12, mức cao nhất trong một tháng kể từ giữa năm 2022.
Đa dạng hóa thương mại
Thuế quan của Mỹ trong 7 năm qua đã buộc nhiều công ty phải tìm lối đi mới, hoặc chuyển nhà máy ra khỏi Trung Quốc hoặc tìm nguồn cung từ nơi khác. Tỷ lệ hàng hóa Trung Quốc mà các công ty Mỹ mua trực tiếp hiện đã giảm xuống dưới 15%, so với mức 19% vào cuối năm 2017.
|
Xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ
 |
Tuy nhiên, phần lớn hoạt động sản xuất chỉ đơn thuần dịch chuyển sang các nước láng giềng như Việt Nam - nơi đang đón nhận số lượng kỷ lục các linh kiện điện tử từ Trung Quốc để lắp ráp thành phẩm xuất sang Mỹ. Điều này thể hiện qua việc xuất khẩu của Trung Quốc sang Việt Nam cũng như lượng hàng từ Việt Nam sang Mỹ đều đạt mức kỷ lục trong năm ngoái. Xét về cán cân thương mại song phương, thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ hiện đứng thứ ba thế giới, chỉ sau Trung Quốc và Mexico.
Mặc dù xuất khẩu trực tiếp của Trung Quốc sang Mỹ đã giảm nhẹ về tầm quan trọng trong 4 năm qua, nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn là nguồn cầu cuối cùng quan trọng nhất đối với Trung Quốc. Mỹ mua hơn 500 tỷ USD hàng hóa trong năm ngoái, tương đương gần 3% GDP của Trung Quốc. Nghiên cứu mới từ Bloomberg Economics cũng xác nhận rằng dù cả hai quốc gia đều báo cáo đã đa dạng hóa thương mại với nhau, Mỹ vẫn tiếp tục là điểm đến lớn nhất cho giá trị gia tăng sản xuất của Trung Quốc.
|
Xuất khẩu của Trung Quốc đến các quốc gia
 |
Lệnh trừng phạt và thuế quan
Trong trường hợp Mỹ áp đặt thuế mới, Bắc Kinh có thể sẽ trả đũa bằng thuế quan như đã từng làm trước đây. Chính phủ cũng đã xây dựng các công cụ trả đũa mới, thể hiện qua lệnh cấm xuất khẩu một số kim loại sang Mỹ gần đây và việc trừng phạt hơn một chục công ty quốc phòng Mỹ trong tháng qua.
"Nỗ lực của Trung Quốc sẽ trở nên quyết liệt hơn về kiểm soát xuất khẩu", Alex Capri, tác giả cuốn sách "Chủ nghĩa dân tộc công nghệ: Cách nó định hình lại thương mại, địa chính trị và xã hội", nhận định. "Tăng trưởng vững chắc trong năm 2024 bất chấp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ có thể khiến họ tự tin triển khai thêm các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của riêng mình và hạn chế xuất khẩu khoáng sản quan trọng, nam châm, pin và các hàng hóa khác".
Trong nỗ lực đa dạng hóa quan hệ thương mại kéo dài nhiều năm, Chính phủ Trung Quốc đã cố gắng giảm mua hàng hóa từ Mỹ và tăng cường nhập khẩu từ Brazil, Nga và các quốc gia thân thiện khác. Chiến lược này bao gồm việc ký kết các thỏa thuận thương mại với các quốc gia Đông Nam Á và tạo ra khu vực miễn thuế lớn nhất thế giới. Điều này giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào Mỹ, nhưng cũng có thể khiến bất kỳ hành động trả đũa nào thông qua thuế quan đối với hàng hóa Mỹ thậm chí còn kém hiệu quả hơn so với lần trước.
Các công ty Trung Quốc có thể nỗ lực chuyển hướng sang các thị trường khác để bù đắp doanh số bị mất ở Mỹ, nhưng không có gì đảm bảo các quốc gia này sẽ không áp đặt rào cản thuế quan riêng nếu nhập khẩu đột ngột tăng vọt. Điển hình như các nước ở Nam Mỹ đã áp thuế lên thép Trung Quốc.
Thuế quan Bắc Mỹ
Sự trở lại của Trump đang thúc đẩy Mexico có những động thái phòng vệ, với Tổng thống Claudia Sheinbaum đã quyết định áp đặt thuế quan nhằm giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Đây được xem như một nỗ lực của Mexico nhằm ngăn chặn khả năng Trump áp thuế nhập khẩu 25% lên hàng hóa từ nước này.
Các quốc gia khác cũng đã bắt đầu có những bước đi phòng thủ sớm. Canada đã công bố thuế mới đối với xe điện và kim loại sản xuất tại Trung Quốc vào tháng 9. Trong khi đó, EU và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã đánh thuế lên xe điện của Trung Quốc, cho thấy xu hướng bảo hộ đang lan rộng trên phạm vi toàn cầu.
|
Xuất khẩu của Trung Quốc tới Bắc Mỹ
 |
Trước tình hình này, công cụ hiệu quả nhất mà Bắc Kinh có thể sử dụng nhiều khả năng sẽ là một thay đổi cơ cấu được đề xuất từ lâu: Tập trung vào phát triển nền kinh tế trong nước và thúc đẩy tiêu dùng nội địa để bù đắp cho nhu cầu có thể bị mất đi từ một cuộc chiến thương mại mới với Mỹ.
"Các biện pháp tài khóa, vốn vẫn rất thận trọng cho đến nay, sẽ là hợp lý nhất, đặc biệt là các khoản thanh toán kích thích cho các hộ gia đình để tăng tiêu dùng trong nước", Martin Chorzempa, thành viên cao cấp tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ở Washington nhận định. Phát biểu này cho thấy việc kích cầu nội địa có thể là chiến lược then chốt giúp Trung Quốc đối phó với những thách thức thương mại sắp tới.
Vũ Hạo (Theo Bloomberg)
FILI - 10:40:06 20/01/2025
|
