Ấn tượng Thị trường chứng khoán phái sinh sau 1,000 phiên giao dịch Tính tất yếu của thị trường phái sinh
Ngày 06/8/2021 là ngày giao dịch có ý nghĩa đặc biệt tại SGDCK Hà Nội với dấu
ấn của phiên giao dịch thứ 1,000 được tổ chức trên thị trường chứng khoán phái
sinh (TTCKPS). Nhìn lại 4 năm về trước, ngày 10/8/2017, TTCKPS khai trương hoạt
động, đánh dấu bước phát triển quan trọng của TTCK Việt Nam trong việc quản lý
và vận hành một thị trường giao dịch sản phẩm mới, một kênh đầu tư mới đồng thời
cung cấp công cụ phòng ngừa rủi ro hiệu quả đối với chứng khoán trên thị trường
cơ sở. Phát triển thị trường phái sinh được xem là xu thế tất yếu đối với thị
trường Việt Nam, góp phần hoàn thiện cơ cấu thị trường cũng như cấu trúc hoạt động
theo thông lệ quốc tế. Đó cũng là xu thế phát triển chung của thị trường chứng
khoán thế giới. Trong số hơn 100 TTCK trên
thế giới và trong khu vực, hiện có khoảng 40 thị trường phái sinh được đưa vào
vận hành và có tốc độ tăng trưởng ổn định qua nhiều năm (theo số liệu của WFE
và FIA).
Phái sinh Việt Nam có gì sau 1,000 phiên giao dịch?
Ở Việt Nam, sau 4 năm hoạt động, TTCKPS đã có sự phát triển nhanh chóng, vượt
các kỳ vọng đặt ra, thể hiện rõ vai trò là công cụ phòng ngừa rủi ro, góp phần ổn
định dòng vốn đầu tư trên thị trường cơ sở. Hiện tại, TTCKPS cung cấp 2 dòng sản
phẩm là: Hợp đồng tương lai trên Chỉ số cổ phiếu (HĐTL VN30) và Hợp đồng tương
lai trên Trái phiếu Chính phủ (HĐTL TPCP kỳ hạn 5 năm và HĐTL TPCP kỳ hạn 10
năm).
Hiện nay, sản phẩm HĐTL VN30 có thanh khoản cao và ổn định nhất trên TTCKPS
trong nước, đặc biệt là trước những diễn biến phức tạp của đại dịch COVID19. Năm
2020. khối lượng giao dịch bình quân đạt 160,000 hợp đồng/phiên và thị trường đã đạt kỉ lục giao dịch với
HĐTL VN30 với 356,033 hợp đồng vào ngày 29/7/2020. Trong 7 tháng đầu năm 2021.
kỉ lục giao dịch mới được xác định với 403,266 hợp đồng vào phiên giao dịch
ngày 12/7/2021. Thống kê giao dịch tháng của HĐTL VN30 cho thấy một xu hướng
phát triển tương đối ổn định của sản phẩm trong 1,000 phiên giao dịch.
So với HĐTL trên chỉ số VN30, dòng sản phẩm HĐTL trên TPCP thanh khoản chưa
cao kể từ khi ra đời vào ngày 04/7/2019, do còn tồn tại một số hạn chế nhất định
gây trở ngại cho sự tham gia của Ngân hàng thương mại (NHTM) vốn được xem là đối
tượng đầu tư quan trọng nhất mà dòng sản phẩm này hướng tới. Mặc dù vậy, trong
dài hạn, HĐTL TPCP vẫn được các chuyên gia kì vọng sẽ trở thành công cụ phòng
ngừa rủi ro lãi suất hiệu quả đầu tiên cho NHTM trên thị trường TPCP. Tổng khối
lượng giao dịch HĐTL TPCP kỳ hạn 5 năm từ ngày 04/7/2019 đến hết ngày 06/8/2021
là 296 hợp đồng, khối lượng hợp đồng mở (OI) đạt 0 hợp đồng.
Ngày 28/6/2021 vừa qua, SGDCK Hà Nội chính thức khai trương sản phẩm HĐTL
TPCP kỳ hạn 10 năm, nhằm đáp ứng sát hơn nữa nhu cầu phòng vệ trên thị trường
TPCP cơ sở. KLGD của HĐTL TPCP kỳ hạn 10 năm tính đến hết ngày 06/8/2021 đạt
1,123 hợp đồng, OI là 149 hợp đồng. Mức giao dịch này tuy chưa cao nhưng cũng
là tín hiệu tốt cho thị trường sau một thời gian thiếu vắng giao dịch với HĐTL
trên TPCP.
OI toàn thị trường cũng được duy trì tăng ổn định qua các năm. Thị trường
khai trương với OI là 202 hợp đồng. Đến ngày 31/12/2020, OI đạt 40,339 hợp đồng.
Và tính đến cuối phiên giao dịch thứ 1,000. OI toàn thị trường đạt 37,614 hợp đồng,
gấp 4.65 lần so với cuối năm 2017.
Chỉ tiêu
|
Năm 2017
(T8-T12)
|
Năm 2018
|
Năm 2019
|
Năm 2020
|
Từ 01/01 –
06/08/2021
|
Tổng KLGD
(hợp đồng)
|
1.106.353
|
19.697.764
|
22.185.274
|
39.914.223
|
30.208.192
|
Tăng trưởng
(%)
|
-
|
869%*
|
32,86%
|
79,91%
|
16,7%*
|
KLGD bình
quân phiên
(hợp đồng/phiên)
|
10.954
|
78.791
|
88.741
|
158.390
|
205.498
|
Tăng trưởng
(%)
|
-
|
815%*
|
13%
|
78%
|
17,5%
|
Khối lượng
mở OI cuối kì (hợp đồng)
|
8.077
|
21.653
|
16.625
|
40.339
|
37.614
|
Tăng trưởng
(%)
|
-
|
168%*
|
-27%
|
143%
|
-6,8%
|
Số lượng
tài khoản cuối kì
(tài khoản)
|
17.116
|
57.677
|
92.202
|
173.395
|
423.639
|
Tăng trưởng
(%)
|
-
|
237%*
|
60%
|
88%
|
144,32%
|
Số lượng
thành viên TTPS (thành viên)
|
07
|
14
|
19
|
20
|
23
|
Tăng trưởng
(%)
|
-
|
100%*
|
36%
|
5%
|
15%
|
*Số liệu so với cùng
kỳ năm trước
Từ khi TTCKPS ra đời, số lượng tài khoản giao dịch phái sinh liên tục gia
tăng. Tính đến phiên giao dịch
thứ 1.000, đã có 423,639 tài khoản được mở, tăng gấp 24.75 lần so với cuối năm 2017. Về cơ cấu thành viên đã có 23 công ty chứng khoán là thành viên giao dịch
trên TTCKPS, đóng góp tích cực vào hoạt động giao dịch sôi nổi trên thị trường.
Những nền
tảng quan trọng đã được hình thành
Thứ nhất, sự ra đời của
thị trường phái sinh với một hệ thống cơ sở pháp lý được xây dựng chặt chẽ từ
Luật Chứng khoán, Nghị định về TTCKPS, Thông tư, và hệ thống Quy chế, Quy trình
hướng dẫn tại các đơn vị vận hành thị trường là Sở GDCK Hà Nội và TTLKCKVN đã
và đang đặt những nền móng quan trọng, tạo đà cho việc củng cố và hoàn thiện
hơn nữa cơ sở pháp lý cho thị trường về dài hạn.
Thứ hai, hoạt động vận
hành hệ thống (giao dịch, bù trừ, thanh toán), công bố thông tin, giám sát (liên)
hiệu quả và thông suốt. Khái niệm về sản phẩm phái sinh và cách thức ký quỹ,
giao dịch, thanh toán phái sinh giờ đây đã không còn quá xa lạ với công chúng đầu
tư trên thị trường. Nói một cách khác, người đầu tư đã quen với cơ chế vận hành
của thị trường chứng khoán phái sinh, đặc biệt cơ chế bù trừ đối tác trung tâm
(CCP), vốn rất khác biệt với thị trường cơ sở.
Thứ ba, TTCKPS Việt Nam ngày càng nhận được sự quan tâm mạnh mẽ của
công chúng đầu tư, giới nghiên cứu, cơ quan truyền thông
trong nước và thế giới. Năm 2019-2020, nhiều CTCK, quỹ đầu tư, ngân hàng đến từ Hồng
Kông, Hàn Quốc, Singapore, và Đài Loan đã đề xuất các
hình thức xúc tiến đầu tư cho sản
phẩm HĐTL VN30 với Sở GDCK Hà Nội. Hiện Sở GDCK Hà Nội đang
trình Bộ Tài chính cho phép thực hiện các thủ tục để HĐTL VN30 sớm được cơ quan
nước sở tại cho phép các công ty môi giới được giới thiệu rộng rãi sản phẩm này
tới cộng đồng các nhà đầu tư tại Đài Loan.
Thứ tư, cũng trên đà hội nhập toàn
cầu, TTCKPS Việt Nam đang có xu hướng vận động ổn định cùng chiều với TTPS thế
giới, đặc biệt dưới ảnh hưởng diễn biến phức tạp của đại dịch COVID19 từ cuối
năm 2019 đến nay. Trong năm 2020. khi TTPS thế giới tăng trưởng 35% so với 2019
(đạt 46 tỷ hợp đồng), thì TTCKPS trong nước cũng đạt mức tăng trưởng gần 80% (đạt
gần 40 triệu hợp đồng). Trong 7 tháng đầu năm 2021. tăng trưởng của TTCKPS
trong nước đạt hơn 16%, trong khi con số này trên thế giới là khoảng 33%.
Cuối cùng, với những
thành tựu đáng khích lệ, TTCKPS Việt Nam đã và đang ngày càng thể hiện rõ vai
trò phòng vệ rủi ro đặc biệt khi thị trường cơ sở biến động mạnh, đồng thời là
công cụ đầu tư kiếm lời hữu hiệu dựa trên biến động thị trường cơ sở. Kể từ khi
phái sinh ra đời, những “cú sốc trên TTCK” do các thông tin cơ bản không tích cực
gây nên đã giảm đáng kể cả về số lượng và mức độ tác động, đồng thời nhà đầu tư
cũng không ồ ạt rút tiền khỏi thị trường chứng khoán như trước đây.
Một số tồn tại cần khắc phục
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, TTCKPS vẫn tồn tại một số hạn chế cần
được lưu tâm khắc phục trong thời gian tới.
Thứ nhất, cơ cấu sản
phẩm trên thị trường chưa thật sự đa dạng để thu hút sự quan tâm của NĐT trong
và ngoài nước. Sản phẩm HĐTL trên chỉ số VN30 tuy có thanh khoản tốt nhưng vẫn cần
được phát triển thêm với các chỉ số cơ sở khác có tính đại diện và hấp dẫn trên
thị trường. Các sản phẩm HĐTL TPCP chưa thật sự dễ tiếp cận với đối tượng đầu
tư chính, là các NHTM. Để khắc phục được hạn chế này, cần rất nhiều trao đổi cởi
mở hơn nữa giữa các nhà tạo lập chính sách từ Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước,
Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, cũng như các đơn vị tổ chức thị trường (HNX, HOSE,
VSD).
Thứ hai, NĐT trên
TTCKPS cũng chưa thực sự đa dạng,chủ yếu NĐT cá nhân trong nước vẫn là đối tượng
chiếm đa số. Tỷ trọng KLGD của NĐT cá nhân trong nước mặc dù có giảm dần, từ 98%
vào cuối năm 2017 xuống còn còn 83.81% năm 2020. và trong 7 tháng đầu năm 2021
còn 81.17%, nhưng nhìn chung vẫn ở mức cao. Giao dịch của NĐT tổ chức trong nước
(bao gồm cả tự doanh) và của NĐT nước ngoài đã tăng lên nhưng cũng vẫn chiếm tỉ
trọng nhỏ, trung bình lần lượt khoảng 17.7% và 1.13% tổng KLGD toàn thị trường.
Hiện nay, SGDCK Hà Nội đang tiếp tục phối hợp các cơ quan quản lý để nghiên cứu
cải thiện các chính sách và tăng cường quảng bá về thị trườngnhằm thúc đẩy đa dạng
hóa cơ cấu NĐT trên thị trường phái sinh.
Dư địa phát triển của thị trường chứng khoán phái sinh Việt
Nam
Trên cơ sở những thành tựu đã đạt được trong 1,000 phiên giao dịch qua, Sở
GDCK Hà Nội đã và đang tiếp tục nghiên cứu phát triển các sản phẩm mới như:
HĐTL trên chỉ số cố phiếu khác, HĐTL trên cổ phiếu đơn lẻ (SSF), Hợp đồng quyền chọn trên chỉ số
chứng khoán và Hợp đồng quyền chọn trên cổ phiếu đơn lẻ (SSO). Lộ trình cho mỗi sản phẩm sẽ theo sát chủ
trương được Chính phủ phê duyệt, gắn với mức độ ổn định của hạ tầng công nghệ cũng
như mức độ sẵn sàng của thị trường.
Về hệ thống công nghệ, hệ thống giao dịch bù trừ thanh toán mới thuộc gói
thầu với Sở GDCK Hàn Quốc (KRX) đang được tích cực thử nghiệm và khi hoàn thiện,
được kì vọng sẽ cung cấp thêm nhiều chức năng giao dịch ưu việt cho thị trường
phái sinh, đảm bảo định hướng phát triển dài hạn của thị trường.
Cuối cùng, với việc tiếp tục phát huy hiệu quả trong công tác giám sát trên
TTCKPS cũng như giám sát liên thị trường, đảm bảo thị trường vận hành thông suốt,
hiệu quả và an toàn SGDCK Hà Nội hi vọng thời gian tới, TTCKPS Việt Nam sẽ tiếp
tục phát triển với nhiều cột mốc đáng ghi nhận hơn nữa, trở thành một kênh đầu
tư đáng tin cậy của nhà đầu tư trên thị trường trong và ngoài nước. HNX
|