Tính toán từ bảng cân đối liên ngành của Việt Nam, được công bố bởi Tổng cục Thống kê, ước tính thặng dư sản xuất theo giá hiện hành phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) chín tháng đầu năm 2020 khoảng 825.000 tỉ đồng, như vậy thuế TNDN khoảng 165.000 tỉ đồng.

Để đạt được tốc độ tăng trưởng GDP cả năm 2,8% thì thặng dư của quí 4 theo giá hiện hành phải đạt 440.000 tỉ đồng và thặng dư sản xuất của cả năm 2020 đạt khoảng 1,3 triệu tỉ đồng, thuế TNDN (ước tính từ GDP theo giá hiện hành và so sánh) năm 2020 đạt 252.000 tỉ đồng. Như vậy tỷ lệ thuế TNDN của chín tháng đầu năm 2020 so với cả năm là 65%.

Nhưng trớ trêu là khoản 6, điều 8, Nghị định 126/2020 hướng dẫn thi hành Luật Quản lý thuế (gọi tắt Nghị định 126) quy định “tổng số thuế TNDN đã tạm nộp của ba quí đầu năm tính thuế không được thấp hơn 75% số thuế TNDN phải nộp theo quyết toán năm. Trường hợp người nộp thuế nộp thiếu so với số thuế phải tạm nộp ba quí đầu năm thì phải nộp tiền chậm nộp tính trên số thuế nộp thiếu kể từ ngày tiếp sau ngày cuối cùng của thời hạn tạm nộp thuế TNDN quí 3 đến ngày nộp số thuế còn thiếu vào ngân sách nhà nước”.

Với quy định này, trường hợp doanh nghiệp nộp thuế thu nhập quí 1, 2, 3 thấp nhưng quí 4 tăng, đặc biệt tăng đột biến, khiến tỷ lệ nộp thuế ba quí đầu năm thấp hơn 75%, sẽ dẫn đến chậm nộp. Quy định trên hết sức vô lý, trong khi ba quí đầu năm doanh nghiệp đã nộp đúng quy định của pháp luật thuế hiện hành, nhưng cuối năm nếu thu nhập quí 4 lớn hơn bình quân ba quí đầu năm thì bị tính tiền chậm nộp tiền thuế trong năm tháng.

Thường cuối năm là thời điểm các doanh nghiệp tăng tốc các hoạt động sản xuất kinh doanh nên thu nhập dễ tăng đột biến trong quí này và càng dễ bị phạt tiền chậm nộp thuế. Chẳng hạn, thu nhập của doanh nghiệp quí 4 mà tăng lên 500 tỉ đồng, số tiền chậm nộp sẽ lên đến 2,718 tỉ đồng. Như vậy, doanh nghiệp càng nỗ lực sản xuất kinh doanh vào thời điểm cuối năm, càng dễ dính vi phạm và bị nộp phạt thuế.

Nhìn từ tình hình tăng trưởng GDP những năm qua cho thấy, nền kinh tế thường bứt tốc mạnh mẽ trong quí 4. Năm 2018, GDP chín tháng tăng trưởng 6,96%, quí 4 tăng trưởng 7,31% để cả năm 2018 đạt 7,08%.

Tổng cục Thống kê ước tính năm 2020 tăng trưởng GDP quí 1 là 3,68%, quí 2 là 0,39%, quí 3 là 2,62%; Chính phủ đưa ra nhiều giải pháp kích thích nền kinh tế để phấn đấu quí 4 tăng trưởng GDP đạt 3,3-3,5% và cả năm tăng trưởng đạt 2,9-3%.

Nhưng dường như Nghị định 126 không những đi ngược lại nỗ lực phục hồi nền kinh tế của Chính phủ, mà còn làm nản lòng các doanh nghiệp đang cố gắng phục hồi lại những gì đã mất. Người viết nghĩ mãi không hiểu mục đích của nghị định này. Dường như cơ quan thuế đang muốn thu tiền nhanh trước mắt mà không cần hậu quả.