Uỷ ban Đối ngoại của Quốc hội vừa gửi đến các vị đại biểu Quốc hội báo cáo giám sát chuyên đề "việc thực hiện chính sách, pháp luật trong công tác quản lý người nước ngoài tại Việt Nam".

Giám sát này tập trung vào công tác quản lý nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam; chính sách, pháp luật về đầu tư, kinh doanh, nhà ở, lao động, giáo dục, đào tạo, y tế, văn hóa, thể thao, du lịch đối với người nước ngoài tại Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam ký kết, gia nhập nhiều điều ước quốc tế song phương, đa phương, các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới tạo điều kiện cho luồng di chuyển tự do của cá nhân, tổ chức nước ngoài.

Dẫn báo cáo của Bộ Công an, đoàn giám sát cho biết, tính từ ngày 1/1/2015 đến ngày 31/12/2018 số lượng người nước ngoài nhập cảnh vào Việt Nam có xu hướng tăng nhanh. Năm 2015 có gần 8 triệu lượt, 2016 hơn 10 triệu lượt, 2017 gần 14 triệu lượt, 2018 hơn 16 triệu lượt.

Các quốc gia, vùng lãnh thổ có công dân nhập cảnh Việt Nam nhiều như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Đài Loan (Trung Quốc), Nga, trong đó công dân Trung Quốc nhập cảnh Việt Nam chiếm tỷ lệ cao nhất. Người nước ngoài nhập cảnh nhiều nhất với mục đích du lịch hơn 13 triệu lượt, lao động hơn 1 triệu lượt, thăm thân gần 300 ngàn lượt.

Trong lĩnh vực nhà ở cho người nước ngoài tại Việt Nam, báo cáo giám sát nêu, từ khi Luật Nhà ở năm 2014 có hiệu lực đến nay, theo báo cáo của Bộ Xây dựng, có gần 800 tổ chức, cá nhân nước ngoài sở hữu nhà ở tại Việt Nam. Những tổ chức, cá nhân này tập trung tại các địa phương: Hà Nội, Tp.HCM, Đà Nẵng, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Khánh Hòa, Đồng Tháp, Đồng Nai, Cần Thơ, Bình Thuận, Thừa Thiên Huế, Vĩnh Long.

Các tổ chức, cá nhân nước ngoài sở hữu nhà ở tại Việt Nam đều thực hiện nghiêm túc các quy định của Việt Nam về xuất nhập cảnh và lưu trú, sở hữu nhà đất, mua bán chuyển nhượng nhà ở, nộp thuế, theo đánh giá của đoàn giám sát.

Tuy nhiên, phần hạn chế, vướng mắc tại báo cáo giám sát dài hơn phần kết quả.

Vướng mắc đầu tiên là Luật Nhà ở năm 2014 cho phép cá nhân nước ngoài được sở hữu nhà ở tại Việt Nam thông qua việc mua, thuê mua, nhận tặng cho, nhận thừa kế. Song, theo quy định tại Luật Đất đai năm 2013, thì người nước ngoài không được liệt kê trong số các đối tượng có quyền sử dụng đất tại Việt Nam.

Sự không nhất quán trong các văn bản luật nêu trên liên quan tới việc sở hữu nhà ở và kinh doanh bất động sản tại Việt Nam dẫn đến việc cá nhân nước ngoài sở hữu nhà ở tại Việt Nam có quyền sử dụng đối với diện tích đất được dùng để xây nhà ở đó hay không, nếu không có quyền sử dụng đất theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, thì khi bán nhà cho cá nhân nước ngoài có thể bán nhà ở gắn với quyền sử dụng đất như được quy định tại khoản 1, điều 19 Luật Kinh doanh bất động sản năm 2014?

Ngoài ra, Luật Nhà ở năm 2014 quy định, cá nhân nước ngoài được quyền sở hữu nhà ở với thời hạn tối đa không quá 50 năm và có thể được gia hạn 1 lần với thời hạn tối đa không quá 50 năm. Tuy nhiên, pháp luật lại không cấm việc một cá nhân nước ngoài sau khi đã bán nhà ở cho tổ chức, cá nhân trong nước (do hết thời hạn sở hữu), có được mua lại chính nhà ở đó để được sử dụng thêm 50 năm nữa hay không. 

Như vậy, quy định về thời hạn sở hữu cho người nước ngoài, số lần được gia hạn là rất hình thức, cơ quan giám sát nhấn mạnh.

Đoàn giám sát cũng đánh giá, quy định mức sở hữu căn hộ hoặc nhà ở đối với người nước ngoài chưa thu hút được người nước ngoài sở hữu loại tài sản này để đầu tư.

Cụ thể, Luật Nhà ở năm 2014 quy định người nước ngoài chỉ được mua, thuê mua, nhận tặng cho, nhận thừa kế và sở hữu không quá 30% số lượng căn hộ trong một tòa nhà chung cư; nếu là nhà ở riêng lẻ bao gồm nhà biệt thự, nhà ở liền kề thì trên một khu vực có số dân tương đương một đơn vị hành chính cấp phường chỉ được mua, thuê mua, nhận tặng cho, nhận thừa kế và sở hữu không quá 250 căn nhà. 

 Báo cáo giám sát cũng nêu rõ, mặc dù pháp luật đã cho phép người nước ngoài được mua và sở hữu nhà ở tại Việt Nam nhưng số lượng người thực hiện quyền này còn rất hạn chế, chủ yếu tập trung ở các thành phố lớn như: Hà Nội, Tp.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng.

Còn ở các địa phương nơi có người nước ngoài làm việc tại các khu công nghiệp chưa có cơ sở hạ tầng đồng bộ cho người nước ngoài như trường học, bệnh viện, khu vui chơi giải trí nên chưa thu hút được người nước ngoài mua nhà ở.