Nghề IR đã ra đời như thế nào? (kỳ 3)

Định chế tài chính đã “lột xác” ngành IR ra sao?

Những thay đổi lớn trong nền kinh tế một lần nữa mang lại những chuyển biến với nghề IR (Investor Relations – Quan hệ Nhà đầu tư). Những năm sau 1970 chứng kiến sự thay thế “người chơi” trên thị trường chứng khoán từ cá nhân sang tổ chức, nghề IR đã phải “lột xác” theo.

* Kỳ 1: Nghề IR - Tôi kể người nghe khi xưa ấy

* Kỳ 2: Quan hệ Nhà đầu tư (IR) thành hình nhờ lớp nhà đầu tư cá nhân khó tính hậu Thế chiến II

Trong giai đoạn bùng nổ của thị trường chứng khoán hậu Thế chiến II, bạn có thể nhận được lời khuyên chứng khoán mọi nơi: Từ tài xế taxi, người phục vụ, thợ cắt tóc, người đánh giày… Trên các chuyến tàu điện ngầm, trong các buổi dạ tiệc và cả sân bay đều bàn luận sôi nổi về thị trường chứng khoán. Lạc quan đã được đẩy lên cao, tất cả đều chung niềm tin rằng thị trường chỉ có tăng, nó hiển nhiên như những thân cây luôn vươn thẳng lên bầu trời. Cứ thế, những kỳ vọng về thị trường chứng khoán đã vượt xa thực tế.

Mức tăng trưởng khổng lồ của các hoạt động đầu tư những năm 1950 và 1960 tạo áp lực lên cơ sở hạ tầng thị trường tài chính. Số lượng nhà đầu tư cá nhân tăng trưởng theo cấp số nhân. Công ty môi giới trở nên kén chọn khách hàng. Chất lượng phục vụ kém thân thiện. Thời gian xử lý giao dịch kéo dài. Hệ thống không thể xử lý nổi khối lượng giao dịch khổng lồ.

Nhà đầu tư cá nhân dần không hài lòng và rời bỏ thị trường. Không phải là họ bán cổ phiếu, họ chỉ bỏ đi. Và khối lượng giao dịch trên thị trường giảm mạnh, các công ty môi giới thất bại, các vụ sáp nhập và phá sản xuất hiện sau đó.

Thị trường chứng khoán phải thể chế hóa, hàng triệu nhà đầu tư cá nhân hợp lại thành một số lượng nhỏ các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp. Tại các kỳ họp Đại hội đồng cổ đông không còn là một đám đông đủ loại nhà đầu tư cá nhân, thay vào đó là sự chi phối của các chuyên viên phân tích tài chính. Không thể thỏa mãn họ bằng những giỏ quà hay những báo cáo thường niên được đánh bóng như thường thấy trong giai đoạn trước, họ yêu cầu thông tin tài chính và chiến lược của công ty.

Với sự dịch chuyển từ nhà đầu tư cá nhân sang định chế tài chính, đối tượng mục tiêu của IR thời kỳ này là nhà đầu tư tổ chức và chuyên viên phân tích. Các chuyên viên PR (quan hệ công chúng) dường như mất đi chức năng IR, trong khi đó bộ phận tài chính tham gia thường xuyên trong các buổi gặp gỡ nhà đầu tư tổ chức và chuyên viên phân tích. Các chuyên viên phân tích cũng tỏ ra hài lòng khi được nói chuyện cùng CFO, họ cảm thấy CFO nắm rõ về công ty hơn chuyên viên IR. Cuối cùng, hoạt động IR được chuyển qua cho CFO hay bộ phận ngân quỹ. Các CFO được thuê để lấp đầy chỗ trống cho IR, là những người có nền tảng tài chính hay kế toán.

Ban điều hành công ty nhận thấy các chuyên viên phân tích là đối tượng lý tưởng cho vị trí chuyên viên IR bởi kỳ vọng có được tiếng nói chung. Rồi ngày càng nhiều chuyên viên phân tích làm nghề IR, giúp đóng gói câu chuyện công ty và truyền tải đến những nhà đầu tư tổ chức (buy-side) hay chuyên viên phân tích bên bán (sell-side). Họ là những người vững về số liệu tài chính và hiểu thị trường chứng khoán, nhưng lại thiếu kiến thức và kỹ năng truyền thông.

Chuyên viên IR từ người cung cấp thông tin đã chuyển thành người bảo vệ cho các quyết định của ban điều hành. Nếu các nhà đầu tư đưa ra lời phê bình, chuyên viên IR sẽ cung cấp các phản biện để giải thích và bảo vệ cho các hành động của công ty. Hoạt động IR chủ động bao gồm dự đoán phản ứng của cổ đông và chuẩn bị trước câu trả lời. Các chuyên viên IR không cho phép các câu hỏi tiêu cực được đưa ra tại các hội nghị hay Đại hội đồng cổ đông thường niên, đồng thời họ cũng kiểm soát chặt các kênh truyền thông. Trong tay của điều phối viên cho các hội nghị thoại luôn sẵn sàng “danh sách đen” những người không được đặt câu hỏi.

Kỷ nguyên tài chính trong lịch sử ngành IR có đối tượng mục tiêu là định chế đầu tư và chuyên viên phân tích. Cách tiếp cận “chào bán công ty” đặt mục tiêu IR hướng vào giá cổ phiếu: Giá cổ phiếu càng tăng càng tốt để tối đa hóa giá trị vốn chủ sở hữu. Với vai trò của IR là gia tăng giá trị cho công ty, thông tin tốt đã được tích cực phân phối rộng rãi, thông tin xấu bị kiểm soát chặt. Thậm chí, thông tin được điều chỉnh để đưa ra hình ảnh tích cực trong mọi hoạt động của công ty. Hậu quả rất lớn là việc định giá cao, gian lận kế toán và cả che giấu thông tin tiêu cực.

Đến nay, hoạt động IR là sự kết hợp cả tài chính lẫn truyền thông, mục tiêu của IR không hướng đến định giá cao mà tìm về giá trị hợp lý của cổ phiếu. Sự chuyển biến này gắn liền với những chuyển biến kinh tế và xã hội lớn vào đầu thế kỷ thứ 21.

L.Đa

FILI

>   Vietjet dự kiến mua 25 triệu cổ phiếu quỹ (10/07/2019)

>   Nhịp đập Thị trường 10/07: Khối ngoại mua ròng phiên thứ 5 liên tiếp (10/07/2019)

>   10/07: Đọc gì trước giờ giao dịch?  (10/07/2019)

>   Top cổ phiếu đáng chú ý đầu phiên 10/07  (10/07/2019)

>   3 cá nhân bị xử phạt do chậm báo cáo giao dịch cổ phiếu PXL, HAH và GKM (09/07/2019)

>   09/07: Đọc gì trước giờ giao dịch? (09/07/2019)

>   Thanh khoản PLX tăng vọt nhờ dòng tiền ngoại (08/07/2019)

>   Top cổ phiếu đáng chú ý đầu phiên 09/07 (09/07/2019)

>   Nhịp đập Thị trường 08/07: Thiếu trụ đỡ, VN-Index sụt gần 9 điểm (08/07/2019)

>   08/07: Đọc gì trước giờ giao dịch?  (08/07/2019)