Mới đây, Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư - KH&ĐT) đã có những nhận định cụ thể về tình hình vốn đầu tư nước ngoài (FDI), trong đó có từ Trung Quốc vào Việt Nam thời gian qua. Trong 5 tháng đầu năm, Trung Quốc đang dẫn đầu trong số 88 nước và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, với số vốn 5,08 tỷ USD.

Theo Bộ KH&ĐT, trong 5 tháng đầu năm, Trung Quốc đại lục đầu tư vào Việt Nam 2,02 tỷ USD. Trong khi đó các nhà đầu tư Hong Kong rót số tiền 5,08 tỷ USD. Đài Loan cũng đầu tư vào Việt Nam 575 triệu USD. Tính chung vốn từ Trung Quốc đại lục, Hong Kong, Đài Loan đầu tư vào Việt Nam là 7,6 tỷ USD.

Trung Quốc đang đầu tư nhiều nhất vào Tây Ninh

Dự án lớn nhất trong thời gian qua của Beerco Limited (Hong Kong) đầu tư vào Công ty TNHH Vietnam Bevarage với số vốn là 3,85 tỷ USD để sản xuất bia và mạch nha ủ men bia tại Hà Nội. Riêng dự án này đã chiếm 30,4% tổng vốn đầu tư.

Theo Bộ KH&ĐT, hầu hết số FDI đến từ Trung Quốc đổ vào công nghiệp chế biến chế tạo, với 138 dự án. Điển hình như dự án chế tạo lốp xe Radian toàn thép ACTR, tổng vốn đầu tư đăng ký 280 triệu USD tại Tây Ninh. Ngoài ra có dự án sản xuất lốp xe khác là của Công ty TNHH lốp Advance Việt Nam (214 triệu USD).

FDI từ Trung Quốc đang tăng mạnh vào Việt Nam. Ảnh minh họa: Cato Institute.

Công ty TNHH điện tử Meiko Việt Nam đầu tư một dự án thiết kế, lắp ráp và sản xuất linh kiện điện tử tại Hà Nội điều chỉnh tăng vốn thêm 200 triệu USD.

Cục Đầu tư nước ngoài cho biết FDI từ Trung Quốc trong 5 tháng đầu năm có xu hướng tăng so với cùng kỳ năm trước, gấp 3 lần cùng kỳ 2018. Đầu tư 5 tháng đầu năm 2018 đạt 679,6 triệu USD.

Theo tính toán, Trung Quốc đang đầu tư nhiều nhất vào Tây Ninh với 13 dự án, vốn đăng ký 514 triệu USD. Địa phương tiếp theo nhận nhiều vốn là Tiền Giang với gần 360 triệu USD. Bắc Giang đứng thứ ba với 167 triệu USD, TP.HCM đứng thứ tư (135 triệu USD), sau đó là Hà Nội (128 triệu USD).

Cục Đầu tư nước ngoài dẫn khảo sát của Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc (AmCham Trung Quốc) vào tháng 5/2019 để cho biết nguyên nhân của sự dịch chuyển vốn. Theo đó, 75% doanh nghiệp Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc chịu tác động tiêu cực của thuế quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh.

Có 40% doanh nghiệp Mỹ tham gia khảo sát lên kế hoạch dịch chuyển khỏi Trung Quốc. Khu vực ASEAN, trong đó có Việt Nam, Thái Lan, Indonesia nhận được sự quan tâm hàng đầu.

5 hệ lụy từ sự gia tăng FDI của Trung Quốc

Cục Đầu tư nước ngoài nhận định việc gia tăng đầu tư FDI từ Trung Quốc có thể mang đến một số hệ lụy. Thứ nhất, cơ quan này nhận định do áp lực thay đổi, nâng cấp công nghệ của Trung Quốc, có thể dẫn tới sự chuyển dịch của dòng vốn FDI chất lượng thấp, công nghệ lạc hậu, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường vào Việt Nam.

Thứ hai, do sự chuyển dịch của FDI từ Trung Quốc sang các nước khác trong trong đó có Việt Nam, tạo nên áp lực hạ tầng, xã hội ở một số địa phương. Đồng thời có sự gia tăng các nhà đầu tư Trung Quốc vào Việt Nam dẫn đến việc khó kiểm soát.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư chỉ ra 5 nguy cơ Việt Nam có thể gặp khi FDI của Trung Quốc tăng vọt. Ảnh minh họa: Đình Hòa.

Thứ ba, các nhà đầu tư từ Trung Quốc sẽ gia tăng các hoạt động mua bán, sáp nhập doanh nghiệp (M&A). Từ đó dẫn đến nguy cơ nhiều doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị thâu tóm, thôn tính thông qua hoạt động mua bán cổ phần.

Thứ tư, nguy cơ Việt Nam bị lợi dụng xuất xứ đối với hàng hóa xuất khẩu. Từ đó dẫn đến các rủi ro trong hoạt động xuất khẩu của doanh nghiệp Việt, nhất là hàng sang các thị trường lớn như Mỹ.

Thứ năm, kịch bản tranh chấp thương mại tiếp tục leo thang và dòng ngoại tệ vào Việt Nam có thể tăng cao, gây áp lực đến lạm phát.

Làm thế nào để hạn chế dòng vốn FDI chất lượng thấp từ Trung Quốc?

Từ những hệ lụy trên, Cục Đầu tư nước ngoài dẫn một số giải pháp để xử lý hiệu quả, ngăn chặn dòng vốn FDI chất lượng thấp từ Trung Quốc.

Theo đó, Việt Nam cần xây dựng các hàng rào kỹ thuật cần thiết, để nâng cao tiêu chuẩn môi trường, tài nguyên, công nghệ, quy chuẩn, quy cách sản phẩm... phù hợp với tiêu chuẩn khu vực và thế giới. Từ đó có thể hạn chế dự án kém chất lượng, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường.

Ngoài ra, để kiểm soát tốt hơn vấn đề đầu tư “núp bóng” của tổ chức, cá nhân nước ngoài, cần ban hành ngay các quy định cấm các tổ chức, cá nhân Việt Nam đứng tên hộ trong các giao dịch về đất đai, bất động sản.

Cần có biện pháp kiểm soát tốt hơn hoạt động tín dụng, cho vay giữa tổ chức, cá nhân Việt Nam với nước ngoài trong các dự án đầu tư trong lĩnh vực bất động sản.

Cơ quan thuộc Bộ KH&ĐT cũng cho rằng cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát sau cấp phép. Mục đích nhằm đảm bảo nhà đầu tư thực hiện đúng các cam kết về yêu cầu, tiến độ triển khai đã được quy định trong giấy chứng nhận đầu tư.

Một biện pháp nữa được nêu ra là có các điều kiện chặt chẽ hơn đối với các hoạt động đầu tư theo hướng góp vốn, mua cổ phần. “Bổ sung thêm các quy định về điều kiện an ninh quốc phòng đối với một số địa bàn, lĩnh vực đầu tư FDI có điều kiện”, báo cáo nêu.

Cục Đầu tư nước ngoài cũng cho rằng cần đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế, thực hiện các cam kết mà Việt Nam đã và sắp ký kết như CPTPP, EVFTA, RCEP… để đa dạng hóa thị trường, tránh phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc và Mỹ.