|
Giám sát trên thị trường chứng khoán phái sinh được thực hiện như thế nào? Hoạt động giám sát trên thị trường chứng khoán phái sinh
(TTCKPS) được thực hiện như trên thị trường cơ sở nhằm phát hiện và ngăn chặn
những hành vi giao dịch bất thường có dấu hiệu ảnh hưởng tới giá trị
đích thực của chứng khoán phái sinh. Về cơ bản, hoạt động giám sát
trên thị trường chứng khoán phái sinh được thực hiện liên tục thông
qua các cảnh báo trong ngày và đánh giá phân tích trên cơ sở dữ liệu
giao dịch nhiều ngày. Mục tiêu của giám sát không chỉ là phát hiện
các hành vi vi phạm, mà còn sớm có cảnh báo các dấu hiệu có thể
trở thành hành vi vi phạm nhằm bảo vệ quyền lợi của các nhà
đầu tư trên thị trường và sự phát triển bền vững của thị trường này.
Các
đối tượng chính tham gia TTCKPS gồm có: thành viên giao dịch phái sinh, thành
viên bù trừ, ngân hàng thanh toán và nhà đầu tư (tổ chức và cá nhân). Hiện nay, Bộ Tài chính đang xây dựng dự thảo Thông
tư thay thế Thông tư số 13/2013/TT-BTC ngày 25/01/2013 về Giám sát giao dịch
chứng khoán trên thị trường chứng khoán. Trước khi TTCKPS đi vào hoạt động, ngày 02/8/2017, Bộ Tài chính đã ban
hành Quyết định số 1520/QĐ-BTC về tổ chức công tác giám sát hoạt động giao dịch
trên TTCKPS. Theo đó, 3 đơn vị có trách nhiệm giám sát trên TTCKPS là UBCKNN, Sở GDCK Hà Nội và Trung tâm lưu
ký chứng khoán Việt Nam (VSD).
UBCKNN chịu trách nhiệm xây dựng một hành lang pháp
lý hoàn chỉnh nhằm quản lý, giám sát thị trường chứng khoán phái sinh để việc
giao dịch được diễn ra công khai, minh bạch và công bằng, đảm bảo phát triển thị
trường chứng khoán phái sinh một cách bền vững, đồng thời bảo vệ quyền lợi của
các nhà đầu tư trên thị trường. UBCKNN ban hành các văn bản pháp quy về chứng
khoán phái sinh, cấp phép hoạt động của các tổ chức kinh doanh, cung cấp dịch vụ;
chấp thuận niêm yết các sản phẩm phái sinh (phê chuẩn hợp đồng).
Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội với vai trò là cơ quan vận hành thị trường,
chịu trách nhiệm xây dựng hệ thống giám sát và tổ chức thực hiện việc giám sát
thị trường, xây dựng hệ thống giao dịch chứng khoán phái sinh, xây dựng mẫu hợp
đồng và chịu trách nhiệm tổ chức vận hành thị trường, quản lý các hoạt động
giao dịch và giám sát các hoạt động giao dịch chứng khoán phái sinh. Hoạt
động giám sát tại SGDCK hiện nay đã phát triển cả công tác giám sát
liên thị trường nhằm đảm bảo các tác động giữa thị trường cơ sở và
thị trường chứng khoán phái sinh được thông suốt và các hoạt động
giao dịch có dấu hiệu bất thường giữa hai thị trường được kiểm soát
chặt chẽ.
Trung
tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam đóng vai trò trung tâm thanh toán bù trừ theo
cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP) trên thị trường chứng khoán phái sinh Việt
Nam. Cơ chế CCP cho phép quy trình bù trừ, thanh toán chứng khoán phái sinh diễn
ra thuận lợi, an toàn và công bằng cho các bên tham gia. VSD xây dựng các
trạm kiểm soát cho hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán phái
sinh thông qua quy định chặt chẽ công tác quản lý và giám sát việc duy trì
các mức ký quỹ; xác định, điều chỉnh giới hạn vị thế đối với thành viên bù trừ,
nhà đầu tư theo quy định.
Việc thanh toán trên TTCKPS được thực hiện qua một ngân hàng thanh toán
là Ngân hàng Công Thương Việt Nam (Vietinbank). Ngân hàng thanh toán có nghĩa
vụ thực hiện hạch toán và chuyển khoản cho các tài khoản giao dịch sản phẩm
phái sinh theo kết quả về việc hạch toán hàng ngày và trong ngày thanh
toán cuối cùng nhận được từ VSD. Về mặt hệ thống, Vietinbank và VSD liên
kết với nhau để đảm bảo việc giám sát giá trị tài khoản thực của khách hàng đạt
hiệu quả tối ưu.
VSD
giám sát thành viên lưu ký, thành viên bù trừ trong việc tuân thủ các quy định
pháp luật về chứng khoán và TTCK trong triển khai các hoạt động nghiệp vụ liên
quan đến VSD; giám sát tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ theo từng tài khoản của nhà
đầu tư, thành viên bù trừ; giám sát về giới hạn vị thế của nhà đầu tư khi tham
gia giao dịch chứng khoán phái sinh.
Trường
hợp phát hiện dấu hiệu bất thường trong thanh toán giao dịch hoặc dấu hiệu nhà
đầu tư, thành viên bù trừ mất khả năng thanh toán, VSD cảnh báo, yêu cầu thành
viên bù trừ giải trình, cung cấp tài liệu và thông tin liên quan và kịp thời
báo cáo UBCKNN, đồng thời thông báo cho SGDCK. Đồng thời, thông báo kịp thời
cho SGDCK các trường hợp vi phạm tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ, vi phạm giới hạn
vị thế.
VSD
cũng phối hợp với UBCKNN kiểm tra định kỳ hoặc bất thường đối với các đối tượng
giám sát thuộc phạm vi quản lý của mình; xử lý theo thẩm quyền các trường hợp
vi phạm, báo cáo UBCKNN xử lý theo quy định pháp luật trong trường hợp vượt quá
thẩm quyền; lập và gửi UBCKNN báo cáo giám sát định kỳ, bất thường, theo yêu
cầu và báo cáo phục vụ công tác giám sát...
|
Nhà
đầu tư chỉ được phép tham gia giao dịch và thanh toán hợp đồng tương lai
thông qua thành viên giao dịch và thành viên bù trừ của TTCKPS tại Việt Nam.
|
HNX
|
