|
Xuất khẩu tôm tiếp tục thiếu nguyên liệu
Đang vào mùa thu hoạch tôm sú chính vụ nhưng nhiều nhà máy chế biến không đủ nguyên liệu. Tình trạng này đã diễn ra từ 4- 5 năm nay nhưng đến nay vẫn chưa có lối thoát. Theo Hiệp hội Chế biến và XK thủy sản Việt Nam (VASEP), các nhà máy chế biến thủy sản xuất khẩu có thể tiếp tục rơi vào tình trạng thiếu nguyên liệu.
Hiện nay, mặc dù giá tôm sú tăng chóng mặt nhưng các nhà máy chế biến tôm đông lạnh vẫn không mua được tôm nguyên liệu nên chỉ hoạt động 30-50% so với công suất. Đây là khó khăn chính của ngành nuôi trồng và chế biến xuất khẩu tôm hiện nay trước thực trạng số lượng và kim ngạch xuất khẩu tôm ngày một tăng nhưng nuôi trồng vẫn dậm chân tại chỗ, thậm chí còn có xu hướng giảm.
Thị trường xuất khẩu ổn định
Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, kim ngạch xuất khẩu thủy sản trong tháng 7 năm 2010 ước đạt 430 triệu USD. Con số này đã đưa giá trị xuất khẩu 7 tháng đầu năm của ngành thủy sản lên 2,45 tỷ USD, tăng 11,6 % so với cùng kỳ năm trước. Trong số các mặt hàng thủy sản, tôm (đông lạnh và chế biến) đang giữ vị trí đứng đầu khi đạt giá trị gần 717 triệu USD (chiếm 35,45% giá trị xuất khẩu của toàn ngành), tăng 22% so với cùng kỳ năm trước.
Tuy nhiên theo Bộ Công Thương, việc tăng kim ngạch thủy sản sẽ gặp không ít khó khăn khi phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn cung ứng nguyên liệu của thị trường trong nước. Hiện sản lượng tôm chỉ đáp ứng từ 30- 50% nhu cầu nguyên liệu cho các doanh nghiệp chế biến hàng xuất khẩu.
Năm ngoái, do ảnh hưởng của suy thoái kinh tế nên xuất khẩu thủy sản sau nhiều năm tăng trưởng mạnh đã giảm 6%. Thế nhưng tôm sú lại là mặt hàng duy nhất tăng trưởng 3%, đạt 1,675 tỷ USD và nhờ chiếm tỷ trọng lớn, tới hơn 40% trong tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản nên ngành thủy sản xem con tôm sú chính là mặt hàng đã giúp ngành này không tụt giảm mạnh.
Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep), khi nói về xuất khẩu tôm năm nay cho rằng, giá thành nuôi tôm lẫn sản lượng tôm sú trong nước là nhân tố quyết định kim ngạch xuất khẩu chứ không phải thị trường xuất khẩu. Điều đó chứng tỏ thị trường xuất khẩu tôm năm nay nhiều khả quan, báo hiệu con tôm sú còn tăng trưởng kim ngạch mạnh hơn nữa.
Thực tế, Nhật Bản là thị trường nhập khẩu tôm số một của Việt Nam, luôn giức mức ổn định trong suốt 6 tháng qua. Xuất khẩu tôm sang Nhật Bản tăng 21,7% về lượng và 21% về giá trị. Đây chính là yếu tố quan trọng góp phần duy trì sức tăng trưởng cho xuất khẩu tôm nửa đầu năm nay.
Trong các tháng còn lại của năm 2010, dự báo nhu cầu tôm của thị trường Mỹ sẽ tiếp tục tăng cao bởi hậu quả của vụ tràn dầu vẫn chưa được khắc phục triệt để. Mới chỉ có một vài ngư trường khai thác tôm ở vịnh Mexico mở cửa trở lại và sản lượng khai thác đạt thấp. Ngay từ đầu năm nay, các nhà máy chế biến tôm bắt đầu than vãn chuyện thiếu thốn nguyên liệu tôm, nên phải hoạt động cầm chừng. Giá tôm thì tăng liên tục từ đầu năm tới nay, có lúc tăng tới 30-40% so với cuối năm ngoái.
Nhưng… diện tích nuôi giảm
Nghịch lý của chế biến xuất khẩu tôm trong nhiều năm qua là khâu nuôi trồng chưa tăng tương xứng với xuất khẩu cũng như đầu tư mở rộng nhà máy chế biến tôm ở các doanh nghiệp. Trong khoảng 5 năm trở lại đây, tăng trưởng tôm xuất khẩu hàng năm ở mức hai con số trong khi theo báo cáo nuôi trồng thủy sản, sản lượng tôm chỉ tăng ở mức một con số, diện tích nuôi thì chững lại, thậm chí có năm giảm mạnh. Điển hình như năm 2009, các doanh nghiệp vất vả lo tìm đầu ra cho con tôm thì trong ngành sản xuất nội địa, con tôm nuôi vẫn giảm diện tích mạnh, giảm 66.000 héc ta so với năm 2008, xuống còn 548.000 héc ta. Trong một hội nghị về thủy sản gần đây, một doanh nghiệp chế biến tôm cho biết, trong chục năm qua, xuất khẩu tôm có kim ngạch tăng gấp đôi nhưng diện tích nuôi tôm lại tăng rất chậm, thậm chí có năm giảm mạnh.
Trong khi đó, các doanh nghiệp chế biến tôm thời gian gần đây đầu tư thêm nhà máy, cải tạo nâng công suất chế biến ngày một nhiều. Vì thế, sự mất cân đối ngày càng lớn, gây áp lực thiếu nguyên liệu.
Ngay cả những tháng đầu năm nay, xuất khẩu tôm có kim ngạch tăng khá nhưng sản lượng tôm nuôi trong quí 1 chỉ tăng có 6,1%. Đây là lý do chính đẩy giá tôm sú nguyên liệu tăng cao trong vài tháng gần đây. Quý 1/2010, chỉ có 3 tỉnh ở DDBSCL tăng diện tích và sản lượng tôm: Tiền Giang tăng 20% sản lượng, Bạc Liêu tăng 12% diện tích và 26% sản lượng, Kiên Giang tăng 40% diện tích, Cà Mau tăng 20% sản lượng, còn hầu hết các tỉnh ven biển khác đều giảm.
Đối với tôm sú, hiện rất ít nhà máy chủ động được nguồn nguyên liệu. Do đó, doanh nghiệp đều phải mua gom nguyên liệu trong dân, giá cả trồi sụt thất thường, không ổn định, phụ thuộc vào người nuôi. Như nhà máy chế biến tôm ở Sóc Trăng cần 60 tấn tôm nguyên liệu một ngày nhưng chỉ mua được 5-6 tấn, cao lắm là 10 tấn/ngày. Đặc biệt, các nhà máy chế biến tôm xuất khẩu rong nước không những phải cạnh tranh với nhau do thiếu nguyên liệu mà còn phải cạnh tranh cả với các thương nhân Trung Quốc, họ đến tận vùng tôm trọng điểm ĐBSCL mua để chở về Trung Quốc.
Còn nguyên nhân tại sao diện tích nuôi tôm không tăng hoặc nếu có tăng thì không đáng kể, được các doanh nghiêp lẫn nhà quản lý mổ xẻ là do đầu tư nuôi tôm ở Việt Nam cần vốn lớn, giá thành cao so với các nước trong khu vực nên nông dân không lời nhiều, thậm chí bị lỗ. Hơn nữa, dịch bệnh xảy ra thường xuyên cũng làm diện tích nuôi tôm giảm và sau một thời gian nông dân đổ xô đào ao nuôi tôm thì nay các vùng nuôi tôm thường bị dịch bệnh đã chuyển thành ruộng muối hay ao nuôi các loại thủy sản khác. Tuy nhiên, thực tế những người còn trụ lại với nghề từ cuối năm 2009 đến nay vẫn có lãi lớn.
Trí Quang
CÔNG THƯƠNG
|
