|
Kiểm toán : Không thể… nhiều - nhanh - tốt - rẻ !
Việc mới đây ba Cty kiểm toán lớn công bố lỗ 96 tỷ đồng đang gây "sốc" cho dư luận, hàng loạt câu hỏi được đặt ra. Liệu việc lỗ đó có ảnh hưởng gì tới chất lượng kiểm toán ? Các Cty kiểm toán đưa ra mức phí quá thấp, không bù đắp nổi chi phí với mục đích cạnh tranh không lành mạnh để "diệt" đối thủ trong nước ?... Và đâu là chế tài để xử lý các DN kiểm toán không làm đúng ?...
DĐDN đã có cuộc trao đổi với ông Bùi Văn Mai - Phó Chủ tịch Thường trực kiêm Tổng Thư ký, Trưởng Ban kiểm soát chất lượng, Phó Trưởng Ban đối ngoại - Hội kiểm toán viên hành nghề VN (VACPA) xung quanh nội dung này.
Nói về vấn đề kiểm tra, kiểm soát chất lượng các Cty kiểm toán, ông Mai cho biết, việc kiểm tra bắt đầu từ năm 1999, tuy nhiên thời gian qua, việc kiểm tra vẫn mang tính thủ tục hành chính là chủ yếu. Tức là kiểm tra về tổ chức bộ máy, quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ, cơ cấu cán bộ lãnh đạo, cơ cấu chuyên môn, hành chính, tuyển dụng, đào tạo nhân viên, thủ tục kiểm toán để xem các đơn vị kiểm toán có đảm bảo các chuẩn mức của kiểm toán hay không... vẫn mang tính chất tư vấn cho các DN hơn là chuyện xử lý, kỷ luật... chủ yếu là giúp cho DN là chính chứ vẫn chưa thực hiện việc thu hồi chứng chỉ hành nghề.
- Vừa rồi có một số Cty kiểm toán đã công bố lỗ, trong khi Cty kiểm toán là một định chế trung gian để giám định sự trung thực, minh bạch của các Cty. Vậy việc họ báo cáo lỗ có ảnh hưởng gì đến chất lượng của các kết quả kiểm toán không, thưa ông ?
Các Cty kiểm toán lỗ cũng có nhiều lý do, có thể đó là chiến lược kinh doanh của các hãng kiểm toán nói chung, cũng như hãng kiểm toán quốc tế. Khi muốn gia tăng thị phần thì họ phải nâng cao chất lượng dịch vụ, ví dụ họ phải đầu tư một chương trình phần mềm kiểm toán có thể hàng trăm triệu USD. Do vậy những năm họ mới đầu tư thì việc lỗ là bình thường, hoặc họ muốn nâng cao trình độ kiểm toán viên thì họ phải đi đào tạo, tăng tiền lương... Hoặc với Cty quốc tế, vốn đầu tư không phải là người tại VN mà do Cty mẹ ở nước ngoài đầu tư vào, do vậy họ sẵn sàng lấy doanh thu của các chi nhánh nước khác hỗ trợ VN... Còn việc lỗ có liên quan tới chất lượng kiểm toán hay không thì phải kiểm tra cụ thể, chất lượng liên quan tới thủ tục kiểm toán, khi anh đảm bảo thủ tục kiểm toán thì chuỵện lỗ, lãi không ảnh hưởng tới chất lượng. Còn khi anh giảm giá phí, giảm thủ tục kiểm toán thì đương nhiên sẽ giảm chất lượng.
- Thưa ông, qua thực tế kiểm tra năm ngoái ông thấy vi phạm nào là phổ biến ở các Cty kiểm toán ?
Vi phạm chủ yếu nhất là các thủ tục kiểm toán chưa thực hiện đầy đủ. Lý do là các thủ tục kiểm toán quá chặt chẽ, để làm được những thủ tục này thì đòi hỏi mất nhiều thời gian và công sức. Muốn có thời gian để làm đầy đủ các thủ tục đó thì kinh phí sẽ rất cao. Trong điều kiện kinh tế ở VN các DN chưa chấp nhận chi phí cao. Chính vì vậy mà đôi khi cùng một khách hàng, nhưng một Cty kiểm toán quốc tế ở VN có thể đặt phí cao gấp 10 thậm chí 20-30 lần so với các Cty VN. Lý do là những DN nước ngoài họ bắt buộc phải làm đầy đủ các thủ tục, nằm trong sự kiểm tra, kiểm soát của hệ thống của các Cty nước ngoài, họ không thể bỏ được các thủ tục đó... Trong khi đó, các DN VN do trình độ, uy tín... chưa cao nên cũng không thể đặt mức phí cao quá được, chính vì với mức phí thấp nên các DN VN cũng không thể làm hết các thủ tục được. "Tiền nào thì của nấy", trong kiểm toán không thể có chuyện : "Nhiều - nhanh - tốt- rẻ được!" Không thể trả người ta một khoản phí thấp để rồi đòi hỏi phải làm một số lượng công việc nhiều được.
- Ông có nói tới việc kiểm tra ở các Cty kiểm toán sai phạm chủ yếu là chưa thực hiện đầy đủ các thủ tục kiểm toán. Vậy có quy định nào về những thủ tục tối thiểu bắt buộc các Cty kiểm toán phải thực hiện hay không ?
Thực ra trong chuẩn mực kiểm toán quốc tế cũng như VN người ta quy định các khâu, các phần công việc. Nói chung thủ tục rất chi tiết, tuần tự và khắt khe, chính xác... nếu tuân thủ 100% thì sẽ rất khó, kể cả các Cty kiểm toán quốc tế nhiều lúc cũng khó mà thực hiện đủ 100% các thủ tục, chỉ thực hiện khoảng 80-90% sau đó hoàn thiện thêm hoặc có những cái có thể bỏ qua. Cho nên làm thủ tục nào, bỏ qua thủ tục nào... người ta cũng không nói rõ mà nó phụ thuộc vào các Cty kiểm toán cũng như các kiểm toán viên và chính bản thân DN. Tất nhiên có những thủ tục không thể bỏ được, ví dụ thủ tục lấy mẫu. Đây là bắt buộc, còn lấy nhiều hay ít thì do từng Cty, hoặc thủ tục kiểm kê tồn kho cũng là thủ tục cần thiết... Ví dụ ở các ngân hàng, Cty tài chính... thì điều quan trọng nhất là phải kiểm tra quy trình kiểm tra, kiểm soát nội bộ. Nói như vậy để thấy rằng tuỳ từng đối tượng mà người ta sẽ cần làm chặt chẽ thủ tục nào, và thủ tục nào có thể bỏ qua.
- Thưa ông, vậy việc vi phạm về thủ tục kiểm toán, đưa ra mức phí thấp... có đồng nghĩa với việc chất lượng báo cáo tài chính của kiểm toán thấp không ?
Đối với các Cty kiểm toán VN tương đối lớn, các DN nước ngoài... thì các thủ tục kiểm toán gần như đảm bảo. Nói chung xuất phát từ phí cao, số lượng người đông thì chất lượng cũng sẽ cao, để đảm bảo uy tín việc các Cty kiểm toán này bỏ thủ tục cũng sẽ ít. Còn bỏ bớt thủ tục theo tôi xảy ra chủ yếu ở các DN nhỏ hoặc DN mới, thực ra đối tượng kiểm toán của các DN này cũng là những DN nhỏ nên không ảnh hưởng nhiều. Điều này cũng dẫn tới việc chất lượng của các Cty kiểm toán nhỏ sẽ thấp hơn. Tuy nhiên tôi lại không lo lắng lắm, riêng 4 Cty kiểm toán quốc tế ở VN hiện chiếm 55% thị phần kiểm toán, 20-25 DN kiểm toán của VN chiếm khoảng 30% thị phần, tổng cộng chiếm tới 85%. Còn lại nếu có sai sót thì chỉ có khoảng 10-15%, mà những DN này lại đa số không phải là DN niêm yết hoặc DN lớn nên cũng không đáng lo ngại lắm.
Ở các nước cũng vậy, bản thân các DN nhỏ chỉ yêu cầu một người kiểm toán, nên thủ tục cũng đơn giản. Thực ra chỉ phục vụ cho chính bản thân ông chủ đó hoặc 2-3 người đầu tư chung, nếu có sai thì mức độ ảnh hưởng tới xã hội không lớn.
- Việc cạnh tranh của các Cty kiểm toán bằng phí có hợp lệ không, thưa ông ?
Nếu nói về luật cạnh tranh, điều kiện kinh tế thị trường thì giảm phí là tốt. Nhưng trong nghề nghiệp kiểm toán thì ở thời điểm này giảm phí là một hành động tiêu cực, cần hạn chế. Bởi lẽ các phí ở các Cty kiểm toán VN hiện nay là chưa đủ để thực hiện các thủ tục kiểm toán chứ đừng nói giảm phí thì càng không đủ điều kiện thực hiện.
- Được biết sắp tới VACPA sẽ đi kiểm tra các Cty kiểm toán. Vậy quy trình kiểm tra năm nay có điểm gì mới so với những năm trước, thưa ông ?
Năm nay chúng tôi có chủ trương khác hẳn những năm trước. Đó là số lượng các Cty được kiểm tra sẽ ít hơn để dành thời gian kiểm tra sâu hơn. Đặc biệt sẽ xem xét ý kiến của kiểm toán viên có đúng không trong từng hoàn cảnh DN. Năm nay chúng tôi sẽ đi vào kiểm tra chất lượng kiểm toán chứ không mang tính thủ tục. Dự kiến sẽ kiểm tra khoảng 20 Cty vào thời gian tháng 8, 9 và tháng 10.
- Xin cảm ơn ông !
Quốc Anh thực hiện
DIỄN ĐÀN DOANH NGHIỆP
|
