|
Khoảng trống rủi ro giao dịch cổ phiếu IPO
Sau mỗi đợt đấu giá lớn, thị trường lại sôi động các thương vụ mua bán cổ phần IPO với những điều kiện khá dễ dãi, nhất là khi quãng thời gian từ lúc kết thúc IPO đến khi trả sổ cổ đông kéo dài tới cả nửa năm. Vụ lừa đảo mua bán 100.000 cổ phiếu Vietcombank (VCB) của Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc CTCP Tư vấn tài chính - IC Nguyễn Phương Nam cho thấy, kẽ hở lớn trong việc quản lý cổ đông thời gian này và nếu không được chấn chỉnh, sẽ còn không ít NĐT mắc lừa và chịu thiệt hại.
Cơ quan Cảnh sát điều tra (C15), Bộ Công an đã tống đạt quyết định khởi tố bị can, thực hiện lệnh bắt tạm giam, khám xét đối với Nguyễn Phương Nam về hành vi lừa đảo, bán 100.000 cổ phiếu VCB, chiếm đoạt gần 10 tỷ đồng của một CTCK.
Tháng 12/2007, IC và cá nhân Nguyễn Phương Nam tham gia đợt đấu giá phát hành cổ phần VCB lần đầu ra công chúng thông qua đại lý đấu giá là CTCK Quốc tế Hoàng Gia (IRS). IC đã đặt cọc 625 triệu đồng để mua 61.500 cổ phần VCB, trị giá hơn 6,3 tỷ đồng. Cá nhân Nguyễn Phương Nam đặt cọc 500 triệu đồng cho 50.000 cổ phần, trị giá gần 5,2 tỷ đồng. Sau khi trúng đấu giá, Nguyễn Phương Nam và IC đã ký hợp đồng mua bán có kỳ hạn (repo) cổ phần đấu giá VCB với IRS, tổng số lượng 111.500 cổ phần. Cụ thể là hợp đồng số 45/2008/PVI Invest/IRS ngày 21/1/2008, số lượng 61.500 cổ phần, giá trị 3,075 tỷ đồng và hợp đồng số 46/2008/PVI Invest/IRS ngày 21/1/2008 với số lượng 50.000 cổ phần, tổng giá trị 2,5 tỷ đồng.
Theo hợp đồng, IRS cho Nguyễn Phương Nam và IC vay 50% số tiền nộp trúng giá cổ phần, bản thân Nguyễn Phương Nam và IC phải chuyển 50% số tiền cho IRS để chuyển thanh toán tiền trúng đấu giá. Kèm theo hợp đồng, IRS nắm giữ các chứng từ liên quan đến việc sở hữu hợp pháp số cổ phần VCB nêu trên. Đến ngày 22/5/2008 và ngày 23/5/2008, IRS thanh lý 2 hợp đồng với Nguyễn Phương Nam và IC. Theo đó, hai bên thực hiện và hoàn thành đầy đủ quyền, nghĩa vụ cam kết trong hợp đồng và giữa các bên không còn vướng mắc gì. IRS khẳng định, không bị bất kỳ ảnh hưởng hay tranh chấp nào liên quan đến việc thực hiện những hợp đồng nêu trên.
Điều đáng nói là trước khi thực hiện repo tại IRS, ngày 18/1/2008, IC đã ký hợp đồng bán 50.000 cổ phiếu VCB với mức giá chuyển nhượng gần 5,1 tỷ đồng cho CTCK Mekong. CTCK Mekong thanh toán tiền cho IC ngay khi ký kết hợp đồng. Kỳ lạ hơn nữa là sau khi repo 111.500 cổ phiếu VCB cho IRS, Nguyễn Phương Nam và IC tiếp tục bán tiếp 50.000 cổ phiếu VCB cho CTCK Mekong với giá 98.500 đồng/CP. Tổng cộng CTCK Mekong đã thanh toán gần 10 tỷ đồng cho Nguyễn Phương Nam và IC để mua 100.000 cổ phiếu VCB. Đã repo 111.500 cổ phiếu VCB với IRS, đồng thời lại bán chính 100.000 cổ phiếu VCB trong số đó cho CTCK Mekong, nhưng từ tháng 5 đến tháng 7/2008, Nguyễn Phương Nam lại tiếp tục bán toàn bộ 111.500 cổ phần VCB này cho 9 cá nhân khác.
Theo thông tin từ IRS, từ khi có thông báo trúng đấu giá cổ phần tới khi Nguyễn Phương Nam và IC repo cổ phiếu VCB tại IRS, giấy thông báo trúng đấu giá cổ phần đều do IRS lưu giữ. Chỉ đến khi hai bên tất toán hợp đồng, giấy tờ gốc mới được chuyển lại cho Nguyễn Phương Nam và IC. Vậy thì dựa vào cơ sở nào để Nguyễn Phương Nam và IC bán cổ phần cho CTCK Mekong?
Nhìn rộng hơn câu chuyện này trên TTCK, có thể thấy nhiều vấn đề cần lưu ý trong mua bán cổ phần của những DN sau đấu giá và trước thời điểm trả sổ chứng nhận sở hữu cổ phần. Thông thường, sau khi NĐT trúng đấu giá cổ phần, họ nhận được thông báo của HOSE/HNX có đóng dấu treo. Với tờ giấy này, NĐT có thể mua bán thoải mái, giá trị giao dịch có khi tới hàng chục tỷ đồng. Theo phó giám đốc một CTCK, tờ giấy này rất dễ bị làm giả, trong khi bên mua không thể kiểm tra được tình trạng sở hữu thực của NĐT, cũng như không có ý thức kiểm tra thông tin đó. Trên thực tế, tờ giấy thông báo trúng đấu giá cổ phần đó cũng không có giá trị pháp lý. Mặt khác, trường hợp cổ phiếu đã được sử dụng để repo tại CTCK chẳng hạn, nghiễm nhiên CTCK sở hữu số cổ phần trên trong thời điểm hợp đồng repo giữa hai bên còn hiệu lực, song như đã đề cập, giữa các bên không có hệ thống trao đổi thông tin nên tại HOSE/HNX và tổ chức phát hành vẫn mang tên NĐT ban đầu. Trường hợp này, nếu NĐT có ý định xấu, phía mua khó kiểm chứng được thông tin. Cũng trong thời gian qua, tại nhiều DN thực hiện IPO, NĐT mất giấy thông báo trúng đấu giá cổ phần, mất giấy nộp tiền khi đến lấy sổ cổ đông chỉ cần có chứng minh thư, khai báo, viết giấy cam kết là được cấp sổ. Liệu NĐT có mất giấy tờ thật hay sử dụng vào mục đích khác, không ai kiểm duyệt được.
Không chỉ có DN IPO, nhiều CTCP phát hành cổ phiếu ra công chúng, chưa phát hành sổ cổ đông, mà chỉ phát ra giấy xác nhận cho NĐT mua cổ phần, trên thị trường đã mua đi bán lại tờ giấy này. Khi công ty phát sổ, NĐT cầm giấy xác nhận trên có thể gặp rủi ro rất lớn trong trường hợp người sở hữu cổ phần đầu tiên tạo “thủ thuật” mất giấy xác nhận để lấy sổ cổ đông và bán cổ phần cho người khác.
Trước vấn đề này, nhiều ý kiến từ CTCK cho rằng, nên chăng thiết lập một hệ thống thông tin chung, có sự tham gia của HOSE/HNX, Trung tâm Lưu ký chứng khoán, tổ chức phát hành và cả CTCK. Mỗi khi có biến động về cổ đông, các thành viên có thể tự cập nhật hoặc khi cần thông tin kiểm chứng họ có thể truy cập để kiểm tra. Tránh trường hợp từ một số cổ phần sở hữu ban đầu, kẻ xấu có thể lợi dụng “nhân bản” ra nhiều lần để lừa gạt người khác.
Phong Lan
ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN
|
